13- Roma Hukuku / Hukuki Muamelelerin Hükümsüzlüğü (Yokluk, Butlan, …)

- Okuma süresi: 2dk, 32sn

Hukuki Muamelelerin Hükümsüzlüğü:

Bir hukuki muameleden beklenen sonuçların doğmasını engelleyen çeşitli sebepler mevcuttur. Bu sebeplerin varlığı halinde hukuki muamelenin geçerliliği etkilenir. Hukuki muameleyi farklı derecelerde etkileyen bu sebeplere hükümsüzlük sebepleri denir. Bunlar :

1- Yokluk

Bir hukuki muamelenin kurucu unsurlarından birinin bulunmaması halidir. Hukuki muameleyi doğuracak olan ana unsur mevcut değilse hukuki muamele meydana gelmezdi. Roma’da magistra önünde yapılmayan in iure cessio yokluk derecesinde hükümsüz olurdu.

2- Butlan

Hukuki muamelenin kurucu unsurları mevcut olduğu halde geçerlilik şartlarında sakatlık varsa butlandan, batıl muameleden söz edilir. Bu halde muamele kesin olarak hükümsüzdür. Yokluk gibi butlanı da hakim re’sen nazara alır.

Muameleyi batıl hale getiren sebepler arasında temyiz kudretinin yokluğu, muamelenin kanunun emredici hükümlerine veya ahlaka aykırı olması ve konusunun imkansız olması sayılabilir. İmkansızlığın hukuki muamele yapılırken herkes için geçerli olması gerekir. Edimin ifasının sadece borçlu için imkansız olması muamelenin geçersizliği sonucunu doğurmaz. Şekle tabi işlemin şekle göre yapılmaması da butlan sebebidir.

3- İptal Edilebilirlik

Bu kategoriye giren hukuki muamelenin hükümsüzlüğü veya muteberliği askıdadır ve ortadan kaldırılabilir. Bu sakatlıklarda hukuki muamelenin kaderi taraflardan birinin kararına bağlıdır. Bu kimse muameleyi onaylarsa işlem geçerli gibi sonuç doğurur, onaylamazsa işlem geçersiz olur. İptal edilebilirliğe örnek olarak alacaklılardan mal kaçırma verilebilir. Bir kimse alacaklının takibinden kurtulmak için mallarını 3.kişilere devrederse, praetor zarara uğrayan alacaklıya bir in integrum restitutio (eski hale iade) tanıyarak tasarrufu hükümsüz kılabilirdi.

İrade ve İrade Beyanına Ait Bozukluklar: Roma’da irade ve beyan bir bütün olarak görülmüş, hatta iradeye üstünlük tanınarak iradeye uymayan beyan geçersiz sayılmıştır. Beyan ile irade uyuşmamışsa kural olarak bundan bir netice doğmazdı. Oluşan irade ile beyanın uymaması bilerek yapılabilir veya istemeden ortaya çıkabilir. Bilerek yapılan uyumsuzluk da tek taraflı veya iki taraflı olabilir.

Roma Hukuku Bazı Ders Özetleri