CEZA MUHAKEMESİNDE KİŞİLER

A- HÂKİM

İddia ve savunmaları değerlendirerek uyuşmazlık konusunda bir karar vermekle görevli ve yetkili kimseye hâkim adı verilir. Sulh ve Asliye Ceza Mahkemelerinde tek hâkim bulunurken Ağır Ceza Mahkemesinde üç hâkim ( toplu mahkeme ) bulunmaktadır.

Hâkim bağımsız ve tarafsız olmalıdır.

Bağımsızlık: Hâkimlerin hiç kimseden emir almamasını ifade eder. Hiçbir organ makam veya merci ve kişi yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve hâkimlere emir ve talimat veremez, genelge gönderemez, tavsiye ve telkinde bulunamaz. ( Anayasa m.   138 ) Görülmekte olan bir dava hakkında T.B.M.M de görüşme yapılamaz, soru sorulamaz veya her hangi bir beyanda bulunulamaz.

Yine basın yayın organları da, kovuşturmanın başlamasıyla birlikte hüküm kesinleşinceye kadar hakim ve mahkemenin hüküm, karar ve işlemleri hakkında görüş yayınlayamayacağı düzenlenmiştir.

Hakimler azlolunamaz, kendileri istemedikçe 65 yaşından önce emekliye ayrılamaz, bir mahkemenin veya kadronun kaldırılması sebebiyle de olsa, AYLIK, ÖDENEK, ve diğer ÖZLÜK HAKLARINDAN YOKSUN KILINAMAZ.

Tarafsızlık: Hakimin yargılamanın taraflarına eşit mesafede ve objektif olmasını ifade eder. Bu amaç için bir takım düzenlemeler yapılmıştır. Bunlardan ilki hakimin bazı hallerde davaya bakmasının yasak olmasıdır. Bu durumda, hakimin tarafsız olamayacağı öngörülmekte ve hiç kimse talep etmese de bizzat kendi kendine çekinmesi zorunlu görülmektedir.

 

B- SAVCI

Suç ihbarı-şikayeti haber alındıktan sonra soruşturma başlatan ve bu kapsamda soruşturma konusu ile ilgili şüphelinin lehine ve aleyhine delilleri toplayan ve nihayet yeterli suç şüphesine ulaştığından görevli ve yetkili mahkeme nezdinde kamu adına dava açan kimsedir. Savcılar hakimler gibi tam bağımsız değildir.

Savcı dava açtıktan sonra bunu devlet adına temsil ve takip eder. İddianamenin mahkemece kabul edilmesiyle birlikte KOVUŞTURMA AŞAMASI BAŞLAR, KAMU DAVASI AÇILMIŞ OLUR. Bu aşamadan sonra şüpheli artık SANIK olarak adlandırılır.

 

C- SANIK

Soruşturma evresinde suç şüphesi altında bulunan kimseye şüpheli, kovuşturma evresinde suç şüphesi altında bulunan kimseye ise SANIK adı verilir.

Sanığın hakkındaki suçlamayı öğrenme hakkı, susma hakkı, kendi lehine delil araştırılmasını isteme hakkı, tercüman yardımından faydalanma hakkı, yakınlarını durumunu bildirme hakkı vardır.

Sanık sadece KİMLİK BİLGİLERİ KONUSUNDA SUSMA HAKKINI KULLANAMAZ. Kimlik bilgilerini söylemek zorundadır. Bunun dışındaki bütün soru ve konularda susma hakkını kullanabilir. Bu yönü itibariyle susma hakkı mutlak ve sınırsız değildir. Sanık kimliğine ilişkin bilgileri söylemek zorundadır.

 

D- MAĞDUR VE ŞİKÂYETÇİ

Suç teşkil eden fiil ile hukuken korunmuş olan bir hakkı zedelenen gerçek veya tüzel kişiye mağdur adı verilir. Mağdur ile birlikte suç sayılan fiilden zarar gören yakınları ( eşi çocuğu vs. ) da suç nedeniyle mağdur durumda olmakla birlikte ceza yargılamasında bu kimselere Suçtan Zarar Gören denilmektedir.

Takibi için mağdurun şikâyetinin zorunlu olduğu suçlarda yetkili makamlara şikayette bulunan kimseye şikayetçi adı verilir.

 

E- MALEN SORUMLU VE KATILAN

Yargılama konusu işin hükme bağlanması ve bunun kesinleşmesinden sonra, maddî ve malî sorumluluk taşıyarak hükmün sonuçlarından etkilenecek veya bunlara katlanacak kişiye MALEN SORUMLU denir.

Mağdur, suçtan zarar gören gerçek ve tüzel kişiler ile malen sorumlunun ilk derece yargılanmasında hüküm verilinceye kadar şikayetçi olduklarını bildirerek kamu davasına müdahil olmalarına KATILMA, bu şekilde müdahil olanlara ise KATILAN adı verilir.

– Katılma dilekçe veya sözlü başvuru ile olur,

– Katılma anından sonraki tebligatlar KATILANA da yapılır.

– Temyiz aşamasında KATILMA OLMAZ.

– Katılma DAVAYI DURDURMAZ.

– KATILAN CUMHURİYET SAVCISINDAN AYRI OLARAK TEMYİZ YOLUNA BAŞVURABİLİR. (C.Savcısı ile birlikte temyize başvurma zorunluluğu yoktur. )

– Katılan, vazgeçerse veya ölürse KATILMA SONA ERER.

– Mirasçılar, katılanın haklarını takip etmek üzere davaya katılabilirler.

 

F- TANIK

Beş duyu organı ile soruşturma ve kovuşturma konusu olay hakkında bir bilgi edinen kimseye tanık denir.

Ceza muhakemesinde tanıklık ZORUNLUDUR. Çağrıya uymayan tanık hakkında ZORLA GETİRME KARARI VERİLİR.

Tanık duruşmaya gelir ve fakat hiçbir kanuni neden olmaksızın tanıklık yapmaktan veya yemin etmekten çekinir ise, dava hakkında hüküm verilinceye kadar ve her halde 3 Ayı Geçmemek Üzere (En fazla 90 Gün) DİSİPLİN HAPSİ ile cezalandırılabilir.

Cumhurbaşkanı kendi takdiri ile tanıklıktan çekinebilir. Tanıklık yapmayı istemesi halinde beyanı konutunda alınabilir ya da yazılı olarak gönderebilir.

 

G- BİLİRKİŞİ

Çözümü bir meslek ve sanatta uzmanlık gerektiren konularda hâkime ilgili meslek ve sanat hakkında teknik konularda yardımcı olan kimseye bilirkişi adı verilir.

– Ancak hâkimlik mesleğinin gerektirdiği genel ve hukukî bilgi ile çözülmesi olanaklı konularda bilirkişi dinlenemez.( Eylemin hangi suç olduğu, kasıt ya da taksir olup olmadığı, nitelikli hallere girip girmediği gibi konularda.. )

– Bilirkişiyi hakim atar. Ancak Cumhuriyet Savcısı da soruşturma aşamasında bilirkişi atayabilir.

– Bilirkişi raporunu 3 Ay içinde vermek zorundadır. Zorunlu hallerde süre bir kez uzatılabilir.

– Bilirkişi raporunda, hâkim tarafından yapılması gereken hukukî değerlendirmelerde bulunulamaz. ( Suçun oluşup oluşmadığını, failin cezalandırılıp cezalandırılamayacağını veya kast ya da taksirli olduğunu yazamaz. )

– Bilirkişi reddedilebilir ve bilirkişi raporuna itiraz edilebilir.

– Bilirkişiye, inceleme ve seyahat gideri ile çalışmasıyla orantılı bir ücret ödenir.

Bilirkişi usulüne göre çağrıldığı halde gelmeyen veya gelip de yemin etmekten, oy ve görüş açıklamaktan çekinir ise, dava hakkında hüküm verilinceye kadar ve her halde 3 Ayı Geçmemek Üzere DİSİPLİN HAPSİ ile cezalandırılabilir.

Ceza Muhakemesi Hukuku Bazı Ders Özetleri

• Dava Şartları – Ceza Muhakemesi Hukuku
• Yargılama Şartları- Ceza Muhakemesi Hukuku
• Ceza Muhakemesine Hakim Olan İlkeler
• Ceza Yargı Teşkilatı
• Ceza Muhakemesinde Kişiler – Hakim, Savcı, Sanık, Mağdur, Katılan, Tanık, Bilirkişi
• Hakimin Yasaklılığı ve Reddi Halleri
• Mahkemelerin (Hakimlerin) Yetkileri

Ceza Muhakemesi Hukuku Diğer Ders Özetleri İçin Tıklayınız.