Roma hukuku
Avrupa ülkelerinin yanında Türkiye’nin de kanun hazırlama sürecinde örnek aldığı hukuk sistemidir. Roma hukuku, tüm dünyada hukuk fakültelerinde en yaygın olarak öğretilen hukuk sistemidir ve birçok ülkede bugün uygulanan laik hukuk sistemlerinin kaynağıdır. Bu sistemde hukuk, kamu hukuku ve özel (medeni) hukuk diye iki ana bölüme ayrılır. Bu anlayış, özellikle yurttaşlar arasındaki ilişkileri düzenlemeyi öncelikli hale getirmiştir. Bu sebeple Medeni Hukuk diğer sistemlere göre çok daha ileri düzeydedir. Hukuku, yasa koyucular yapar.
İstanbul şehrinde Bizans İmparatoru I. Justinianus döneminde (M.S. 565) derlemesi yapılan “Corpus Iuris Civilis” ya da “Justinianus Kodeksi”, Roma hukukunun Bizans dönemine uyarlanmış bir derlemesidir. Bu derleme, Roma hukukunun yaşatılması ve sonradan modern Avrupa’nın çağdaş hukuk sistemlerine kaynaklık etmesinde önemli rol oynamıştır.
Roma hukukundan günümüze birçok temel prensip ve özdeyiş kalmıştır. Masumiyet karinesi (hiç kimsenin suçu kanıtlanmadan suçlu sayılamayacağı), kanunsuz suç ve ceza olmaz ilkesi (kanunen suç olarak tanımlanmamış bir eylemin suç olarak nitelenemeyeceği ve buna ceza verilemeyeceği), hukukun yönetim erkinden bağımsız olması ve hiç kimsenin kendi davasının yargıcı olamayacağı ilkeleri bunlardan en çok bilinenleridir.
- Omnes homines aequales sunt (Bütün insanlar eşittir)
- Nullum crimen, nulla poena sine lege (Kanunsuz suç, kanunsuz ceza olmaz)
- Actori incumbit onus probandi (İspat yükü davacıya aittir)
- In dubio pro reo (Şüpheden sanık yararlanır)
- İnfinita aestimatio est libertatis (Özgürlüğün değeri sonsuzdur)
- Iustitiae dilatio est quaedem negatio (Geciken adalet onun reddi demektir)
- Leges ab omnibus intellegi debent (Kanunlar herkes tarafından anlaşılabilir olmalıdır)
- Litorum usus publicus est (Kıyılar herkes tarafından kullanılabilir)
- Ne bis in idem crimen iudicetur (Aynı suça iki defa mahkûmiyet kararı verilemez)
- Nihil iniquis venali iustitia (Satın alınabilen adaletten daha kötü bir şey olamaz)
- Non servata forma corruit actus (Şekle uyulmamışsa muamele yıkılır)
- Poena corporalis maior qualibet poena pecuniaria (Bedeni ceza her türlü para cezasından daha ağırdır)
- Quilibet praesumitur bonus, usque dum probetur contrarium (Aksi kanıtlanıncaya kadar bir kimsenin iyi niyetli olduğu karinedir)
