6-Roma Hukuku Tarihi / Eski Hukuk Devri

ROMA HUKUKU TARİHİ

ESKİ HUKUK DEVRİ ( MÖ.753 – MÖ. II. Yüzyılın Ortaları):

Ius civile veya Quirites devri de denilen eski hukuk devresinde esas itibariyle teamül hukuku hakimdir. İlk hukuk kuralları toplum halinde yaşama sonucunda örf ve adet kuralı biçiminde meydana gelen davranış kurallarıdır. Ancak her örf – adet kuralı mutlaka hukuk kuralı düzeyine yükselemez. Bir örf-adetin hukuk kuralı sayılabilmesi için yaptırıma bağlanmış olması gerekir. Eski hukuk devrinde örf- adet hukuku kuralları hukukun en önemli kaynağıydı. Bu hukuk kuralları sadece patriciusların girebildiği rahipler sınıfı tarafından bilinirdi.

Rahipler bu devirde;

a) Hukuk kurallarını yorumluyorlardı. Bu  faaliyetle kanunda yer alan bir hususun anlamı tespit edilirdi. Yorum yoluyla elde edilen hukuk da ius civile’ye dahil sayılırdı.

b) İşlemlerde uyulacak bazı hukuki şekilleri belirliyorlardı. Mesela alım-satım akdinden sonra mülkiyetin devri için usul getiriyorlardı veya evlat edinme şekillerini belirliyorlardı.

c) Kendilerine sorulan konularda hukuki cevap veriyorlardı, yani hukuki istişarede bulunuyorlardı.

• • Patricii – Plebs çekişmesi sonucu yürürlükteki hukukun tüm halkın bilgisine sokulması ve herkes tarafından öğrenilebilmesi için yazılı hukuk kuralları oluşturuldu ve bunun sonucunda da 12 Levha kanunları yapıldı.12 levha kanunları usul hukukuna ilişkin hükümlerle başlamaktaydı. Bunun nedeni genel olarak pleb’lerin büyük bir kısmının haklarını bilmesine karşılık bunları kullanma usulünü bilmemeleriydi.

• • Kişisel öç almaya ilke olarak set çekilmiş ve suçları devletin cezalandıracağı kabul edilmişti. Kısas usulü ancak tarafların anlaşamaması halinde geçerli kılınmıştı. Kısas zarar görenin öç alma duygusunu karşılar ama bu emredici değildir. Taraflar belli bir diyet konusunda anlaşamazlarsa o zaman fiile maruz kalan aynen karşılık verebilirdi.

• • Roma’da bazı değişikliklerle hukukun her alanında kullanılabilen önemli mülkiyeti nakil muameleleri olan mancipatio ve in iure cessio 12 levha kanununda düzenlenmemiş ama yürürlükte bırakılmıştı. Bunlar o devrin hukuk karakterini yansıtan şekilci – merasimli muamelelerdi. En eski zamandan başlayarak Roma hukukuna uzun süre hakim olan mal ayrımı res mancipi ve res nec mancipi olarak yapılmıştı. Res Mancipi denilen mallar Roma hukukunda sınırlı sayı ilkesine tabiydiler ve bunların devri mancipatio ve in iure cessio ile olurdu. Roma ve daha sonra İtalya’daki araziler ve üzerlerindeki binalar, köy arazileri üzerindeki irtifaklar, köleler ile deve ve fil dışında kalan yük ve çeki hayvanları res mancipi sayılmaktaydı. Res Mancipiler dışında kalan diğer tüm mallar res nec mancipiydi ve bunların devri traditio (teslim) ile gerçekleşirdi.

• • Bu devirde borçlar hukukunda karz (ödünç) akdi ve trampa (malın malla değiştirilmesi) mevcuttu. Bu dönemde akitlerin haksız fiilden doğduğu fikride vardı. Bu devirde Roma hukukuna özel bir sözleşme olan Stipulatio’da mevcuttu. Stipulatio, bir kimsenin diğerine verdiği taahhüttür ve özel bir şekle tabidir. Bu şekilde söylenmesi gereken belli kelimeler vardır ve bunların söylenmesi gereklidir. Belirlenen sözlerin dışında bir söz söylenemezdi ve belirlenen sözlerin söylenmemesi halinde taahhüt geçersiz olurdu.

Roma Hukuku Bazı Ders Özetleri

• 1-Roma Hukukunun Önemi
• 2-Roma Devletinin Siyasi Devirleri / Krallık Devri (Regnum)
• 3-Roma Devletinin Siyasi Devirleri / Cumhuriyet Devri (Res Publica)
• 4-Roma Devletinin Siyasi Devirleri / İlk İmparatorluk (Principatus)
• 5-Roma Devletinin Siyasi Devirleri/ Son İmparatorluk (Dominatus)
• 6-Roma Hukuku Tarihi / Eski Hukuk Devri

Roma Hukukunun Diğer Ders Özetleri İçin Tıklayınız.