OLAY
(A) çok değerli pırlanta yüzüğünü saklaması için arkadaşı (B)’ye teslim etmiştir. Nakit sıkıntısı içindeki (B), arkadaşı (C)’den borç para ister. (C) ise bunun mümkün olduğunu ancak bunun için teminat istediğini söyler.bunun üzerine (B) elindeki pırlanta yüzüğü, sahibi olduğu at çiftliğini ve kölesi (K)’yı teminat göstermeye karar verir. Köle (C)’ye teslim edilir fakat yüzük (B)’de kalmaya devam eder. Bu arada güzellik yarışması için hazırlık yapan (B)’nin kız kardeşi (D) pırlanta yüzüğü çok beğenir ve yarışma esnasında takmak için (B)’den bu yüzüğü kendisine ödünç vermesi için ısrar eder. (B) bu ısrara dayanamayarak yüzüğü verir. Ancak yarışmayı kazanamayan (D) üzüntüsünden bayılır ve bu sırada yüzük çalınır. Bu arada (C)’ye teminat olarak bırakılan köle (K) hastalanıp ölür. Bunun üzerine (C), (B)’den derhal borcunu ödemesini ister. Öte taraftan (A) da (B)’ye gelerek yüzüğü sakladığı için kendisine minnettar olduğunu ve yüzüğü geri alabileceğini söyler. (B) ise yüzüğün kendisinde olmadığını, kusuru olmadan (D)’den çalındığını beyan eder.
SORU: (A) ve (B) arasındaki hukuki ilişkiyi tanımlayınız? Bu ilişki nasıl meydana gelir? Tarafların borçlarını ve sorumluluklarını izah ediniz.
CEVAP: Buradaki hukuki ilişki vedia akdidir. Bu, bir taşınır malın ücretsiz olarak saklanmak ve muhafaza etmek için başka bir kişiye verilmesidir. Ayni akit olan vedia akdi consensus (irade uyuşması) + res (malın teslimi) formülüne göre oluşur. Eksik iki taraflıdır. Burada asıl borç vedia alanındır.
Vedia alan, malı muhafaza ve istendiğinde aynen iade etmek zorundadır. Burada parça borcu bulunmaktadır. Vedia alanın menfaati bulunmadığından ve hatta risk üstlendiğinden dolayı sorumluluğu hafiftir. Klasik dönemde vedia alan kastından sorumluyken, Iustinianus döneminde ağır ihmal kasta eşit sayıldığından ağır ihmalinden de sorumlu olurdu. Ancak vedia alan malı kullanırsa sorumluluk derecesi artar ve hafif ihmalinden de sorumlu olurdu. Vedia veren ise bütün kusurlarından sorumludur
SORU: (B) ile (C) arasında meydana gelen akdi, tarafların borçlarını ve sorumluluklarını açıklayınız?
CEVAP: Burada karz akdi vardır. Bu, bir miktar para yada misli eşyanın aynı türden iade edilmek üzere karşı tarafa verilmesidir. Tek taraflıdır ve yalnızca alan kişi borçludur. Ayni akit olan karz akdi de consensus + res formülüne göre kurulur. Malı verenin mutlaka malik olması gerekir, zira alan kişi malı tüketecektir. Bu akitten nevi borcu doğar. Nevi telef olmaz kuralından dolayı da ödünç alan hiçbir zaman borcundan kurtulamaz. Borçlu aynı neviden aynı miktarı geri ödemekle her zaman yükümlüdür.
SORU: (B)’nin (C) ile pırlanta yüzük, at çiftliği ve köle ile ilgili olarak yaptığı anlaşmalardan hangi hukuki muameleler doğar?
CEVAP: Pırlanta yüzüğün teminat olarak gösterilmesinden hiçbir hukuki muamele doğmaz. Rehin akdinin doğabilmesi için malın teslim edilmesi, rehin hakkının doğabilmesi içinse teminat gösterenin malik olması gerekir. Olayda bunların hiçbirisi olmadığından dolayı her hangi bir hukuki muamele doğmaz. At çiftliğinin teminat gösterilmesinden rehin hakkı doğar. Çünkü taraflar arasında geçerli bir borç, teminat konusunda anlaşma var ve rehin hakkını tesis eden kişi maliktir. Malın gayrimenkul olması rehin hakkının doğup doğmaması açısından önemli değildir. Rehin akdi doğmaz, çünkü malın zilyetliği alacaklıya teslim edilmemiştir. Köleden ise hem rehin akdi hem de rehin hakkı doğar. Köle mal sayıldığından ve malı veren malik olduğundan dolayı rehin hakkı, malın zilyetliği teslim edildiğinden dolayı da rehin akdi doğar. Alacaklı köleyi satıp alacağını tahsil etmek hakkına sahiptir.
SORU: B)’nin (A)’ya ait pırlanta yüzüğü (D)’ye vermesi ne tür bir akittir? Geçerli midir? Geçerli ise özellikleri nelerdir?
CEVAP: Bu bir ariyet akdidir. Bu, ariyet verenin karşılıksız olarak yapılan anlaşmaya uygun olarak kullanılması ve sonra aynen geri verilmesi için ariyet alana tüketilemeyecek bir malı vermesidir. Malın verilmesiyle yalnızca elde bulundurma nakledildiğinden ariyet verenin malik olması şart değildir. Ücretsizdir, gayri misli mal ödüncüdür ve parça borcu doğar. Eksik iki taraflı akittir. Ariyet alan her zaman, veren ise bazen borçlu olur. Ariyet alanın menfaati bulunduğu için sorumluluğu tamdır.
SORU: (B), (D)’nin yüzüğü iade etmemesi üzerine hangi tür davaları açarak ne talep edebilir?
CEVAP: Ariyette asıl edim alanın edimidir. Alan malı kullanmak için alır ve daha sonra iade eder. Ariyet alanın sorumluluğu, Iustinianus hukukunda bütün kusurlarındandı. Aldığı malın korunmasında dürüst bir insanın dikkat ve özenini göstermekle yükümlüdür. Ariyet alan hafif ihmalinden sorumlu, beklenmedik olaylardansa sorumlu değildir. Ariyet alanın sorumluluğu klasik dönemde daha da ağırdı ve alan beklenmedik hallerden bile sorumluydu. Devamlı nezaretle önlenmesi mümkün olan her türlü zarardan sorumluydu. Burada ariyet alana karşı her zaman borçlu olmasından dolayı, actio commodati directa açılır.
SORU: (B) borcunu ödememiştir. Bu durumda (C) ne yapabilir? Hangi sebeple hangi davaları açabilir?
CEVAP: Karz akdi hukuka uygun olduğundan dolayı mülkiyetin geçmesi için geçerli bir sebep vardır. Bundan dolayı malın iadesi için sebepsiz zenginleşme davası açılamaz. Olayda taraflar arasında hukuki ilişki yani akit olduğundan dolayı paranın iadesi için dava açılabilir. Bu istihkak davası olamaz. Çünkü paranın mülkiyeti karşı tarafa geçmiştir. Bu dava aynı miktar paranın istendiği karz akdinden doğan dar hukuk davasıdır. Ayrıca taraflar arasında teminat ilişkisi bulunduğundan dolayı alacaklının teminattan doğan dava hakları vardır. Rehinden dolayı rehinin paraya çevrilmesi hakkını da kullanıp rehin hakkı olan malı satıp alacağını alarak kalan miktarı sahibine verebilirdi.
Roma Hukuku Bazı Pratik ve Test Çalışmaları
Diğer Pratik ve Testler İçin Tıklayınız.
