OLAY-1:
(C)’de atlar için demirci ustası (D)’ye gitmiş ve kendisine nal yapımında kullanılmak üzere malzeme hazırlamasını istemiştir. Ertesi gün (D)’nin atölyede olmadığı sırada buraya giden (C) kendisi için bırakıldığını sandığı (S)’ye ait malzemeyi almış ve işleyerek nal haline getirmiştir.
SORU: (C)’nin (S)’ye ait malzemeyle işlediği nallar kime ait olacaktır? Burada nasıl bir hukuki ilişki vardır?
CEVAP: Burada hukuki tağyir bulunmaktadır. Bu, bir kimsenin başkasına ait bir mal üzerinde çalışarak yeni bir mal meydana getirmesidir. Böyle bir durumda yeni malın kime ait olacağı konusunda 3 görüş bulunmaktadır. Sabinianus Mektebi, kullanılan malzemenin malikini yeni malın da maliki kabul ediyordu. Proculianus Mektebi ise, yeni malın mülkiyetini kendisine ait olmayan malı işleyene vermekteydi. Iustinianus ise hukuki tağyir halinde yeni malın mülkiyetini, yeni mal eski haline dönebiliyorsa malzemenin sahibine, dönemiyorsa malzemeyi işleyene vermekteydi. Ancak bunun olabilmesi için kendisine ait olmayan malzemeyi işleyen kimsenin iyiniyetli olması gerekir. Olayda mallar eski haline dönebiliyorsa (S)’ye, dönemiyorsa (C)’ye ait olacaktır.
OLAY-2:
(B) at çiftliğinin açılışında giyeceği elbiselerini temizlemesi için temizlikçi (T)’ye bırakmıştır. (T)’de temizlik sırasında elbiselerin bazı yerlerinin yırtık olduğunu görmüş ve bunları onarmıştır.
SORU: (T)’nin elbiseleri onarması nasıl bir hukuki ilişki doğurur? (T) masrafları (B)’den talep edebilir mi? Ederse hangi gerekçeyle eder?
CEVAP: Burada vekaletsiz iş idaresi vardır. Bu, bir kimsenin vekaletini almadığı başka bir kimseye ait bir işi yapmasıdır. Burada da iki taraf vardır ama tarafların arasında anlaşma olmadığı için bu bir akit değildir. Burada kanun gereği taraflar arasında bir borç ilişkisi doğmaktadır. Vekaletsiz iş idaresinin oluşabilmesi için işi görenin iş sahibinin zaten yapacağı bir işi yapması, bundan dolayı masrafının olması ve bu işi iyilik için değil o kişi için yapmış olması gerekirdi.
Vekaletsiz iş idaresinden eksik iki taraflı iyiniyete tabi bir borç ilişkisi doğar. İşi idare eden her zaman borç altına girerken, iş sahibi bazı hallerde borçlanırdı. İşi yapanın borcu, işi bitirmek ve sonuçlandırmaktır. İş sahibiyse işi yapan masraf yapmışsa yada zarar görmüşse bunları tazmin etme borcu altına girerdi. Vekaleti olmadan başkasının işini idare etmeye teşebbüs eden kimse bu işe kendiliğinden giriştiği için işin idaresinde bütün dikkat ve özeni göstermek ve başladığı işi sona erdirmekle yükümlüdür.
Bu borç ilişkisinden hiçbir menfaati olmadığı halde bütün kusurlarından ve beklenmeyen hallerden sorumluydu. Fakat iş sahibi için ağır bir zarar veya ciddi bir tehlike söz konusu iken vekaletsiz iş idare edilmişse işi yapanın sorumluluğu daha hafif kabul edilirdi ve sadece kastı ile ağır ihmalinden sorumlu tutulurdu.
Roma Hukuku Bazı Pratik ve Test Çalışmaları
Diğer Pratik ve Testler İçin Tıklayınız.
