Mülkiyet Hakkı
Aynî haklar içinde en geniş yararlanma yetkisi tanıyan mülkiyet hakkı eşya hukuku, aile hukuku, miras hukuku gibi pek çok hukuk alanını ilgilendirmektedir.
Hakkın temeli ise Anayasa’ya dayanmaktadır. Mülkiyet hakkı Anayasa’da temel haklar kısmında 35’inci maddede düzenlenmiştir. Ancak tanımına ne Anayasa’da ne de MK’da yer verilmiştir.
En geniş şekilde düzenlendiği MK’da, hakkın tanıdığı yetkiler sıralanmış, yetkilerin kapsamı dolayısıyla da en geniş yararlanma yetkisi tanınmıştır.
Medeni Kanun’da bir şeye malik olan kimsenin, hukuk düzeninin sınırları içinde, o şey üzerinde dilediği şekilde kullanma(usus), yararlanma(fruktus) ve tasarrufta bulunma(abusus) yetkisine sahip olduğu; malikin malını haksız olarak elinde bulunduran kimseye karşı istihkak davası açabileceği gibi, her türlü haksız elatmanın önlenmesini de dava edebileceği (Md. 683) belirterek, hakkın içeriği oluşturulmuştur.
Mülkiyet Hakkının Korunması
Mülkiyet hakkının korunması milletlerarası sözleşmelerde de sağlanmıştır. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamında mülkiyet hakkı Sözleşme’ye Ek 1 No.’lu Protokol ile düzenlenmiştir. Protokol’ün “Mülkiyetin Korunması” başlıklı 1. maddesi şu şekildedir: “Her gerçek ve tüzel kişinin mal ve mülk dokunulmazlığına saygı gösterilmesini isteme hakkı vardır. Herhangi bir kimse, ancak kamu yararı sebebiyle ve yasada öngörülen koşullara ve uluslararası hukukun genel ilkelerine uygun olarak mal ve mülkünden yoksun bırakılabilir.
Yukarıdaki hükümler, devletlerin, mülkiyetin kamu yararına uygun olarak kullanılmasını düzenlemek veya vergilerin ya da başka katkıların veya para cezalarının ödenmesini sağlamak için gerekli gördükleri yasaları uygulama konusunda sahip oldukları hakka halel getirmez.”
Mülkiyet Hakkının Türleri
Mülkiyet hakkını çeşitli sınıflandırmalara tâbi tutmak mümkündür. Doktrinde,
- Hakkın konusuna göre taşınır-taşınmaz mülkiyeti,
- Sahibinin belirlenme şekline göre kişiye bağlı-eşyaya bağlı mülkiyet hakkı,
- Hak sahibinin sayısına göre tek kişi(ferdi)- birlikte mülkiyet(Birlikte mülkiyet ise paylı elbirliği ile mülkiyet olarak ikiye ayrılmaktadır.) şeklinde sınıflandırılmaktadır.
a) Kişiye Bağlı Mülkiyet: Bir eşyanın doğrudan doğruya bir veya birden çok kimseye ait olmasını ifade etmektedir.
b) Eşyaya Bağlı Mülkiyet: Hak sahipliği, bir veya birden çok taşınmaza bağlanarak(taşınmazın sahibi kimse malik odur) belirlenmektedir.
c) Ferdi Mülkiyet: Bir eşya üzerinde bir kişinin tek başına malik olmasını ifade etmektedir.
d) Birlikte(Toplu) Mülkiyet: Birden çok kimsenin malik olmasını ifade etmektedir.
i. Paylı Mülkiyet: Bir mal üzerinde birden çok kimsenin payının(hissesinin) olmasını ifade etmektedir.
ii. Elbirliği Mülkiyeti: Mal birden çok kimsenin ortaklaşa malik bulunmalarını ifade etmektedir.
NOT: Medeni Kanunu’nun dördüncü kitabının birinci kısmının ikinci bölümü taşınma mülkiyetini, üçüncü kısmı ise taşınmaz mülkiyetini ayrıntılı şekilde düzenlemiştir.
