Ceza muhakemesi suç haberinin alınması ile başlayıp yargılama sonucunda sanık hakkında bir hüküm verilmesine kadar geçen süreci ifade etmektedir. Bir ceza davasının açılması için bir takım maddi ve şekli şartların bulunması gerekmektedir. Bu şartlara DAVA ŞARTLARI adı verilmektedir.
DAVA ŞARTLARI OLMADAN DAVA AÇILAMAZ. AÇILMIŞ İSE DE DAVA REDDEDİLİR. YARGILAMA SIRASINDA BU DURUM ORTAYA ÇIKAR İSE ŞART GERÇEKLEŞMEZ İSE DÜŞME KARARI VERİLİR.
DAVA ŞARTLARI
1- İHBAR VE ŞİKÂYET: Kamu davasına konu suçlarda yani devletin re sen araştırma yaptığı suçlarda suç teşkil eden durumun ilgili makamlarca öğrenilmesi ile birlikte soruşturma kendiliğinden başlamaktadır. Ancak Kanunda takibi mağdurun şikâyetine bağlı tutulan suçlar için mutlak surette mağdurun şikâyeti gerekmektedir. Şikâyet olmadan soruşturmaya başlanamaz.
İhbar ve şikâyetin yapılacağı makam: Cumhuriyet Başsavcılığına veya kolluk makamlarına yapılabilir. Valilik veya kaymakamlık ya da mahkemelere yapılan şikâyet ve ihbarlar ilgili Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir. Yurt dışında işlenip de ülkede takibi gereken suçlarlarla ilgili olarak Türk elçiliği ve Konsolosluklara da ihbarda bulunulabilir.
İhbar ve şikâyet yazılı ya da sözlü yapılabilir. Kamu davası usulü ile takip edilen bir suç için yapılan kovuşturmada suçun takibi şikâyete bağlı bir suç olduğu anlaşılırsa bu halde MAĞDUR ŞİKAYETTE BULUNMADIKÇA kovuşturmaya devam edilemez.
Takibi mağdurun şikâyetine bağlı olan suçlarda mağdur failin veya suç teşkil eden fiilin bilindiği ya da öğrenildiği andan itibaren 6 AY içinde şikâyetçi olmalıdır. Ancak failin ve fiilin öğrenilmesi zamanaşımı süresini geçemez.
2- DAVA SÜRESİ: Ceza kanununda kural olarak dava süresi bulunmazken bir takım suçlar için dava açma süresi öngörülmüştür. Bu dava süreleri içerisinde dava açılmazsa artık bu andan sonra o eyleme ilişkin olarak dava açılamayacaktır. Bu süreler hak düşürücü sürelerdir. Örn: Basın kanunu kapsamında işlenen suçlarla ilgili olarak suç teşkil eden eylemin öğrenilmesi veya basılı eserin ilgili makama tesliminden itibaren günlük süreli yayınlarda 2 AY içinde dava açılmalıdır. Bu süre hak düşürücü süredir. Artık bu sürenin geçmesinden sonra dava açılamaz.
3- KESİN HÜKÜM: Bir eylem hakkında daha önceden yargılama yapılmış ve nihayet bir yargı organı tarafından hüküm verilmiş ise artık aynı eylem hakkında ikinci bir yargılama yapılamaz. Bir suça ancak bir ceza kuralının bir yansıması olarak ikinci yargılama yapmak mümkün değildir. Eğer açılmış ise davanın reddi gerekmektedir. Ancak daha önceki muhakemeye ilişkin yeni ve ciddi bir delil bulunmuş ise yeniden yargılama yapılabilir.
4- İZİN: Bazı suçlarda yargılama yapılabilmesi için belli makamlardan izin alınması gerekmektedir. Örneğin memurların görevleri nedeniyle işlemiş oldukları suçlardan ötürü yargılanmaları için ilgili makamlardan kovuşturma izni almak gerekmektedir.
5- TALEP: Takibi belirli kimselerin talebine bağlı olan suçlarda kovuşturma yapabilmek için ilgili kimsenin talebi olmadan yargılama yapılamaz. Örn. Yurt dışında Türkiye aleyhine işlenen suçlarda yabancının yargılanması için Adalet Bakanı nın talebinin olması gerekir. Bu talep yok ise yargılama yapılamaz.
6- AÇILMIŞ BİR DAVA BULUNMAMASI: Bir eylem hakkında devam eden bir yargılama var ise bu yargılamanın varlığı sebebiyle ikinci bir dava açılamaz. Mevcut bir yargılamanın bulunması bir dava engelidir.
7- ÖN ÖDEME: Ön ödemeye konu suçlarda ön ödeme yolu uygulanmadan yargılama yapılamaz. Öncelikle Cumhuriyet Savcısı tarafından ön ödeme yolu denenmeden dava açılamaz. Eğer dava açılmış ise iddianamenin iadesi gerekmektedir.
Ceza davasının açılması ile birlikte soruşturma aşamasından kovuşturma aşamasına geçilmiş olur. İDDİANAMENİN KABULÜYLE birlikte, kovuşturma aşamasına geçilmektedir.
Bu aşamada açılmış olan ceza davasında yargılama yapılabilmesi için gerekli olan şartlara da YARGILAMA ŞARTLARI adı verilmektedir.
Ceza Muhakemesi Hukuku Bazı Ders Özetleri
Ceza Muhakemesi Hukuku Diğer Ders Özetleri İçin Tıklayınız.
