MAHKEMELERİN ( HAKİMLERİN ) YETKİLERİ
1- MADDE BAKIMINDAN YETKİ ( GÖREV )
Bir suça hangi mahkemenin bakacağını gösteren kurallardır. Yani suça sulh, asliye veya ağır ceza mahkemelerinden hangisinin bakacağını belirleyemeye yarayan kurallara görev kuralları ya da madde bakımından yetki kuralları adı verilir. Mahkemelerin görevi KANUN ile BELİRLENİR.
– Madde bakımından yetki ( görev ) kamu düzenine ilişkindir.
– Mahkemenin her aşamasında ileri sürülebilir. ( Temyiz aşamasında dahi )
– Hakim kendiliğinden dikkate almak zorundadır, taraflar da mahkemenin her aşamasında görev itirazında bulunabilirler.
– Görev konusunda mahkemeler arasında uyuşmazlık çıktığında, görevli mahkemeyi ortak yüksek görevli mahkeme belirler.
İddianamenin kabulünden sonra; işin, davayı gören mahkemenin görevini aştığı veya dışında kaldığı anlaşılırsa, mahkeme bir kararla işi görevli mahkemeye gönderir.
Adlî yargı içerisindeki mahkemeler bakımından verilen görevsizlik kararlarına karşı itiraz yoluna gidilebilir.
GÖREVSİZLİK KARARI VERİLEMEYECEK HÂL
-
Duruşmada suçun hukukî niteliğinin değiştiğinden bahisle görevsizlik kararı verilerek dosya alt dereceli mahkemeye gönderilemez. Ancak suç üst mahkemenin görevine giriyorsa DOSYA ÜST MAHKEMEYE GÖNDERİLİR. -
GÖREVLİ OLMAYAN HÂKİM VEYA MAHKEMENİN İŞLEMLERİ -
Yenilenmesi mümkün olmayanlar dışında ( dinlenen tanığın ölmüş olması, akıl hastası olması gibi durumlar dışında ), görevli olmayan hâkim veya mahkemece yapılan işlemler hükümsüzdür. Çünkü görev kamu düzenine ilişkindir. -
Suçlar ya da failler arasında bağlantı var ise bağlantı söz konusu olur. Ve bağlantı olan durumlarda ORTAK GÖREVLİ YÜKSEK MAHKEMEDE DAVA AÇILIR. -
Kovuşturma evresinin her aşamasında, bağlantılı ceza davalarının birleştirilmesine veya ayrılmasına yüksek görevli mahkemece karar verilebilir.
2- YER BAKIMINDAN YETKİ
Bir suça hangi yerdeki ( coğrafi olarak ) mahkeme veya hakimin bakacağını gösteren kurallar da yer bakımından yetki kurallarıdır. Yer bakımından yetki itirazları DURUŞMA BAŞLANGICINDA VE İDDİANAME OKUNMADAN ÖNCE YAPILMALIDIR.
Davaya bakmak yetkisi, suçun işlendiği yer mahkemesine aittir.
– Teşebbüste son icra hareketinin yapıldığı, kesintisiz suçlarda kesintinin gerçekleştiği ve zincirleme suçlarda son suçun işlendiği yer mahkemesi yetkilidir.
– Suç, ülkede yayımlanan bir basılı eserle işlenmişse yetki, eserin yayım merkezi olan yer mahkemesine aittir. Ancak, aynı eserin birden çok yerde basılması durumunda suç, eserin yayım merkezi dışındaki baskısında meydana gelmişse, bu suç için eserin basıldığı yer mahkemesi de yetkilidir.
– Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı olan hakaret suçunda eser, mağdurun yerleşim yerinde veya oturduğu yerde dağıtılmışsa, o yer mahkemesi de yetkilidir. Mağdur, suçun işlendiği yer dışında tutuklu veya hükümlü bulunuyorsa, o yer mahkemesi de yetkilidir.
– Görsel veya işitsel yayınlarda da yayın merkezi mahkemesi yetkilidir. Görsel ve işitsel yayın, mağdurun yerleşim yerinde ve oturduğu yerde işitilmiş veya görülmüşse o yer mahkemesi de yetkilidir.
SUÇUN İŞLENDİĞİ YER BELLİ DEĞİLSE AŞAĞIDAKİ SIRA TAKİP EDİLEREK YETKİLİ MAHKEME BELİRLENİR
– Suçun işlendiği yer belli değilse, şüpheli veya sanığın yakalandığı yer, yakalanmamışsa yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir.
– Şüpheli veya sanığın Türkiye’de yerleşim yeri yoksa Türkiye’de en son adresinin bulunduğu yer mahkemesi yetkilidir.
– Mahkemenin bu suretle de belirlenmesi olanağı yoksa, ilk usul işleminin yapıldığı yer mahkemesi yetkilidir.
DENİZ, HAVA VE DEMİRYOLU TAŞITLARINDA VEYA BU TAŞITLARLA İŞLENEN SUÇLARDA YETKİ
Suç, Türk bayrağını taşıma yetkisine sahip olan bir gemide veya böyle bir taşıt Türkiye dışında iken işlenmişse, geminin ilk uğradığı Türk limanında veya bağlama limanında bulunan mahkeme yetkilidir.
– Türk bayrağını taşıma hakkına sahip olan hava taşıtları ile demiryolu taşıtları için,TESCİLLİ OLDUKLARI YER VEYA UĞRADIKLARI İLK YER MAHKEMESİ
– Ülke içerisinde deniz, hava veya demiryolu taşıtlarında ya da bu taşıtlarla işlenen suçlarda, bunların ilk ulaştığı yer mahkemesi de yetkilidir.
– Çevreyi kirletme suçu, yabancı bayrağı taşıyan bir gemi tarafından Türk kara suları dışında işlendiği takdirde, suçun işlendiği yere en yakın veya geminin Türkiye’de ilk uğradığı limanın bulunduğu yer mahkemesi yetkilidir.
Birkaç hâkim veya mahkeme arasında olumlu veya olumsuz yetki uyuşmazlığı çıkarsa, ortak yüksek görevli mahkeme, yetkili hâkim veya mahkemeyi belirler.
Ceza Muhakemesi Hukuku Bazı Ders Özetleri
- Dava Şartları – Ceza Muhakemesi Hukuku
- Yargılama Şartları- Ceza Muhakemesi Hukuku
- Ceza Muhakemesine Hakim Olan İlkeler
- Ceza Yargı Teşkilatı
- Ceza Muhakemesinde Kişiler – Hakim, Savcı, Sanık, Mağdur, Katılan, Tanık, Bilirkişi
- Hakimin Yasaklılığı ve Reddi Halleri
- Mahkemelerin (Hakimlerin) Yetkileri
Ceza Muhakemesi Hukuku Diğer Ders Özetleri İçin Tıklayınız.
