AYNİ HAKLARIN SINIFLANDIRILMASI
1) Sağladığı yetkiye göre:
a) Mülkiyet hakkı:
Hakkın sağladığı yetki en geniş şekilde ise, tam ise, bu ayni hak mülkiyet hakkıdır ve sahibine hakkın konusu olan şeyden kullanma, ürünlerinden yararlanma ve malı tüketme (tasarrufta bulunma) yetkilerini sağlar.
Şayet hakkın sağladığı yetki sınırlı ise, “sınırlı ayni hak” söz konusu olur. Mülkiyetin karşısında yer alan bu ikinci grup ayni haklar sahibine mülkiyette bulunan yetkilerden birini veya ikisini sağlar.
aa) İrtifak hakları: Bunlar, hak sahibine mal üzerinde kullanma veya yararlanma yetkisini veya her ikisini sağlayan haklardır. Hak sahibinin maldan yararlanması aktif şekilde olursa olumlu irtifak hakkı (geçit hakkı gibi); hak sahibinin maldan yararlanması malikin yetkilirini kullanmasına engel olma tarzında olursa olmusuz irtifak hakkı (manzara kapatmama irtifakı gibi) söz konusu olur.
bb) Rehin hakları: Bunlar, hak sahibinin bir alacağını güvence altına alan ve alacak tahsil edilemediği zaman rehin edilen malın satılması suretiyle elde edilecek para ile alacağın karşılanması yetkisini sağlayan haklardır. Malın değerinden yararlanma yetkisi veren rehin haklarının mal üzerinde sağladıkları vasıtasız hakimiyet, mal sahibinin aracılığına ihtiyaç olmaksazın malın paraya çevrilmesi hususundaki yetkide kendini gösterir.
cc) Taşınmaz yükü: Bir taşınmaz malikinin, mülkü dolayısıyla, o taşınmaz karşılık olmak üzere diğer bir kimse lehine bir şey yapmaya veya vermeye mecbur tutulmasıdır. Taşınmaz yükü taşınmazla güvence altına alınan bir eşyaya bağlı borç ilişkisidir. Taşınmaz yüküne ayni hak vasfını veren, tıpkı rehinde olduğu gibi güvece fonksiyonudur.
2) Hakkın konusu olan şeye göre
Ayni hakkın konusunu teşkil eden şeye göre de ayni haklar taşınırlar üzerinde ayni haklar ve taşınmazlar üzerinde ayni haklar olarak gruplanabilirler.
3) Hak sahibinin tayin ediliş tarzına göre
Normal olarak ayni hakkın sahibi, bu hakkı kazanmış olan kişidir. Fakat bazı hallerde eşyaya bağlı ayni haklar söz konusu olabilir. Örneğin geçit hakkı bir şahıs lehine değilde bir taşınmaz lehine kurulmuş ise ayni hak sahibi de o taşınmaz maliki olacaktır. Eşyaya bağlı ayni haklar eşya hukukunda önemlidir çünkü bunlar eşyadan bağımsız olarak devredilemezler, rehnedilemezler. Yine rehin hakkında rehnin güvence altına aldığı alacağın sahibi kim olursa, rehin ayni hakkı da ona aittir. Zira rehin hakkı alacağa bağlı fer’i haktır.
Eşya Hukuku Bazı Ders Özetleri
- 1-Eşya Nedir? Eşya Hukukunun Konuları
- 2-Eşya Türleri Nelerdir?
- 3-Hak Kavramı-Ayni Hak Nedir?
- 4-Ayni Haklara Hakim Olan İlkeler Nelerdir?
- 5-Ayni Haklar Kaça Ayrılır?
Eşya Hukukunun Diğer Ders Özetleri İçin Tıklayınız.
