Toplu İş Sözleşmesi
Toplu iş sözleşmesi, iş sözleşmesinin yapılması, içeriği ve sona ermesine ilişkin hususları düzenlemek üzere işçi sendikası ile işveren sendikası veya sendika üyesi olmayan işveren arasında yapılan sözleşmeyi ifade eder. Toplu iş sözleşmesi, iş sözleşmesinin yapılması, içeriği ve sona ermesine ilişkin hükümleri içerir. Bunların dışında toplu iş sözleşmesi, tarafların karşılıklı hak ve borçları ile sözleşmenin uygulanması ve denetimini ve uyuşmazlıkların çözümü için başvurulacak yolları düzenleyen hükümleri de içerebilir.
Toplu İş Sözleşmesi Hakkı ve Özerkliği
1. Toplu İş Sözleşmesi Hakkı
Anayasa’ya göre, işçiler ve işverenler, karşılıklı olarak ekonomik ve sosyal durumlarını ve çalışma şartlarını düzenlemek amacıyla toplu iş sözleşmesi yapma hakkına sahiplerdir. Toplu iş sözleşmesinin nasıl yapılacağı kanunla düzenlenir.
2. Toplu İş Sözleşmesi Özerkliği
Toplu iş sözleşmesi özerkliği, işçi ve işveren taraflarının karşılıklı olarak ekonomik ve sosyal durumlarını ve çalışma koşullarını serbestçe düzenleme hak ve yetkilerini ifade eder. Fakat, toplu iş sözleşmeleri ve çerçeve sözleşmeler, Anayasaya ve kanunların emredici hükümlerine aykırı düzenlemeler içeremez.
Toplu İş Sözleşmesinin Niteliği
Toplu iş sözleşmeleri, iş sözleşmeleri üzerinde emredici etkiye sahip ve kendine özgü bir özel hukuk sözleşmesidir.
Toplu İş Sözleşmesinin İçeriği
1. Düzenleyici Bölüm
Toplu iş sözleşmesinin iş sözleşmesinin yapılması, içeriği ve sona ermesine ilişkin hükümlerini içeren bölümüne düzenleyici bölüm denir (STİSK m. 33/1). Düzenleyici bölüm, iş sözleşmesinin zorunlu unsurudur; iş sözleşmesinin yapılması, içeriği veya sona ermesine ilişkin hükümler bulundurmayan bir sözleşme toplu iş sözleşmesi olarak nitelendirilmez. Ayrıca, düzenleyici bölüm, herkese uygulanan bölümdür.
2. Borç Doğurucu Bölüm
Toplu iş sözleşmesinin tarafların karşılıklı hak ve borçlarını, sözleşmenin uygulanmasını ve denetimini, uyuşmazlıkların çözümü için başvurulabilecek yolları düzenleyen hükümlerinin yer aldığı bölümü borç doğurucu bölümdür. Borç doğurucu bölüm, toplu iş sözleşmesinin zorunlu unsuru değildir. Ayrıca, borç doğurucu bölüm, sadece taraflar arasında hüküm ifade eder.
Tarafların toplu iş sözleşmesinden kaynaklanan en önemli borcu iş barışını sağlama (dirlik) borcudur. Bu borç bağlamında, grev ve lokavta toplu iş sözleşmesi devam ederken değil; sadece toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında ortaya çıkan çıkar uyuşmazlıkları ile sınırlı olmak üzere başvurulabilir.
Ragıp Karakuş, “İş Hukuku Ders Notu”, s. 133 www.ragipkarakus.com (19.09.2021).
