TAŞINIR SATIŞINDA YARAR VE HASARIN GEÇMESİ
1.Hasar ve hasarın geçmesi kavramları
Hasar , satılanın ,taraflardan herhangi birinin sorumlu olmadığı sebeplerden dolayı telef olması veya değerinin azalmasıdır..Hasar ,satılan şeyin ifasını tamamen veya kısmen imkansız kılabilir.Satılanın tamamen ortadan kalkması veya istimlak yahut müsadere edilmesi halinde tam imkansızlık söz konusu olur.
Mücbir sebep sonucu taşımanın gecikmesi sebebiyle saklananın bozulması da kanun gereğince hasar sayılır.
Hasarın geçmesi , sözleşmenin kurulması ile ifa edilmesi anları arasında satılanın hasara uğramasından dolayı sorumlu ifade eder.
Maddi edim hasarı alıcının ayıpsız bir satış konusu şeyin mülkiyetinin ve zilyetliğinin geçirilmesine ilişkin talep hakkını , ikinci derecede edim yükümü şeklinde bir tazminat hakkına sahip olmaksızın kaybedip etmeyeceği sorusuna cevap vermektedir.
Maddi edim hasarı, hem tek tarafa borç yükleyen sözleşmelerde hem iki tarafa borç yükleyen sözleşmelerde ortaya çıkabilir.
Bedel hasarı , ise , satış sözleşmesi gibi tam iki tarafa borç yükleyen sözleşmelerde ortaya çıkar. Bunun için maddi edim hasarının alacaklıya geçmesi gerekir.
2.Hasarın geçtiği an
Kanuna göre , durumun gereğinden veya sözleşmede öngörülen özel koşullardan doğan ayrık haller dışında satılanın yarar ve hasarı , taşınır satışlarında zilyetliğin devri, taşınmaz satışlarında ise tescil anına kadar satıcıya aittir.
Satılanın taraflara atfı kabil olmayan sebeplerle yok olması yada kötüleşmesi halinde zilyetliğin devrinden önce maddi edim hasarı satıcıdadır.
Cins satışlarında cins yok olmayacağından zilyetliğin devrinden önce maddi edim hasarı satıcıdadır.
İSTİSNALAR
İ)Kanundan doğan istisnalar
Taşınır satışlarında alıcının ,satılanın zilyetliğin devralmakla temerrüde düşmesi halinde ,zilyetliğin devri gerçekleşmiş gibi hasarın alıcıya geçeceği esas kabul edilmiştir.Hükme göre satılanın tescilinden sonra ki bir zamanda teslimin gerçekleşeceği kararlaştırılmışsa yarar ve hasar teslimle geçmektedir.
ii)Durumun gereğinden doğan istisnalar
Durumun gereği , sözleşmede hüküm bulunmamasına rağmen ,hasara satıcının katlanmasını haklı gösteren özel durumları ifade eder.
iii)Sözleşmeden doğan istisnalar
TBK m.208 hükmü bir yedek hukuk kuralıdır.Bu itibarla taraflar , bu maddede öngörülen hasarın geçmesine ilişkin esasları sözleşmeyle değiştirebilirler.
iv)Mesafe satışlarında
Mesafe satışı tarafların satılanın kanuni ifa mahalinden başka bir yere gönderilmesini kararlaştırdıkları bir satışıdır. Kanuna göre satıcı alıcının isteği üzerine satılanın ifa yerinden başka bir yere gönderirse , yarar ve hasar satılanın taşıyıcıya teslim edildiği anda alıcıya geçer.
YARARIN GEÇMESİ
Yarar , kendiliğinden veya her malikin normal olarak yapacağı faaliyetler sonucu satılanda meydana gelen her türlü fazlalıklar veya fazla değerdir.Satılanın hasar uğraması sebebiyle sigortacıya veya üçüncü şahıslara karşı ileri sürebileceği talepleri de yarar olarak kabul etmek gerekir; alıcı bunların kendisine devrini talep edebilir.
