Dinlenme Süreleri ( Ara Dinlenmesi )
I. GENEL OLARAK
Dinlenmek, çalışanların anayasal hakkıdır (AY m. 50/3). Toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmelerine hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatillerde işçilere tanınan haklara, ücretli izinlere ve yüzde usulü ile çalışan işçilerin İş Kanunu ile tanınan haklarına aykırı hükümler konulamaz.
II. ARA DİNLENMESİ
Ara dinlenmesi, işçilere günlük çalışma sürelerinin içinde, zorunlu ihtiyaçlarını gidermeleri amacıyla verilen dinlenme süresidir. Örneğin, yemek veya sigara molası ara dinlenmesidir. Ara dinlenmesi çalışma süresinden sayılmaz. Fakat, işçilerin ara dinlenmesi sırasında kendi onayları ile çalıştırılmaları halinde, bu süreler de çalışma süresinden sayılır. Günlük çalışma süresinin ortalama bir zamanında o yerin gelenekleri ve işin gereğine göre ayarlanmak suretiyle işçilere;
- 4 saat veya daha kısa süreli işlerde 15 dakika,
- 4 saatten fazla ve 7,5 saate kadar (7,5 saat dahil) süreli işlerde yarım saat,
- 7,5 saatten fazla süreli işlerde 1 saat ara dinlenmesi verilir.
Kanunda belirtilen ara dinlenme süreleri, en az sürelerdir. Dolayısıyla, sözleşmelerde bu sürelerin artırılması mümkündür.
İşveren bu süreleri aralıksız kullandırmak zorundadır. Fakat bu süreler, iklim, mevsim, o yerdeki gelenekler ve işin niteliği göz önünde tutularak sözleşmeler ile aralı olarak kullandırılabilir. Örneğin, işçinin ara dinlenme süresi bir saatse, işveren bunun yarım saat sabah, yarım saat öğleden sonra kullanılmasını isteyebilir.
Dinlenmeler bir işyerinde işçilere aynı veya değişik saatlerde kullandırılabilir. Başka bir ifadeyle, işyerindeki bütün işçilerin ara dinlenmelerini aynı saatlerde kullanmaları mümkün olsa da bir zorunluluk değildir. Örneğin, işçilerin hepsinin birden öğle yemeğine gitmesi işi aksatacaksa bunun farklı saatlerde kullanılması da kararlaştırılabilir.
Ara dinlenme süresini işyerinde geçirme zorunluluğu yoktur. Ancak işin ya da işyerinin özelliği, işçilerin ara dinlenmesi sırasında işyeri dışına çıkmamalarını gerekli kılıyorsa, işveren işçilerin ara dinlenmelerini işyerinde geçirmelerine karar verebilir. İşçilerin ara dinlenmesi süresinde makinelerin başında bulunmaları isteniyorsa bu ara dinlenmesi sayılmaz, çalışma süresi sayılır ve işçiler bu sürede ücrete hak kazanırlar. İşçilerin ara dinlenmesi sırasında kendi onayları ile çalıştırılmaları halinde, bu süreler de normal çalışma süresinden sayılır. İşçi ara dinlenmesinde işyerinde kalıyor, yemek yiyor, zamanını serbestçe kullanıyorsa, yani fiilen çalışmıyorsa veya işverenin emrinde kalmıyorsa bu süreler çalışma süresinden sayılmaz.
Ragıp Karakuş, “İş Hukuku Ders Notu”, s. 82, www.ragipkarakus.com (19.09.2021).
