Türk Hukuk Tarihi / Online Test-6 (Çözümlü)

“Türk” adı kaynaklarda ilk olarak Orhun Yazıtlarında geçmiştir.

Tanzimat Fermanı’nın Osmanlı tebaasına tanıdığı güvenceler, Osmanlı hukuk sistemi açısından -pek de- yeni güvenceler değildi. Zira Tanzimat Fermanı da Osmanlı Devletinin adaletname denilen, bezeri hatt-ı hümayunları yayınlama geleneğinin devamıydı ve fermanda tebaaya tanınan güvenceler, padişahın tek yanlı iradesinin sonucuydu. Bu belgeyi diğer adaletnamelerden ayıran şey ise padişahın kendi kendisini de fermanın getirdiği esaslarla sınırlamasıydı. Fermanda tebaanın can, mal, namus güvenliğinden bahsedilmesi, tebaaya verilen güvencelerin teminatının olup olmadığı sorusunu gündeme getirir. Fermanda tanınan güvencelerin teminatı -söz konusu güvencelere aykırı davranışların yaptırımı- padişah için dinî yani uhreviydi. Çünkü padişah, ferman hükümlerine aykırı davranmayacağına dair yemin edecekti; ayrıca belgenin sonunda hükümlerin hilafına hareket edecek olanlara beddua edilmekteydi. Padişah için ettiği yemine sadık kalma yükümlülüğünü getiren dinî sorumluluktan başka, pozitif hukuka dayanan bir sorumluluk söz konusu değildi. Öyleyse hükümdar, tek yanlı iradesiyle tanıdığı güvenceleri, hukuki açıdan, yine tek yanlı iradesiyle geri alabilecekti.

Şer’iyye sicilleri, kadı defteri, kadı sicili, kadı sicilleri, zabt-ı vekayi veya şer’iyye sicil defterleri gibi çeşitli tabirlerle adlandırılmaktadır. Zaman zaman bunlardan Osmanlı mahkeme kayıtları veya Osmanlı mahkeme sicilleri diye de söz edilmektedir.

Osmanlı Padişahı Kanuni Sultan Süleyman 1535 yılında Fransaya tanıdığı imtiyazlar çerçevesinde bu devletin Osmanlı ülkesindeki tüccar uyrukları arasındaki her türlü ihtilaflar kendi konsolosluğunda kendi hukuklarına göre çözülecekti.

Divan-ı Hümayun Osmanlı Devletindeki en yüksek mahkemeydi. Hem İslam hukukuna (şer’î), hem de kanunname hukukuna (örfi) göre davalara bakardı.

Kısas cezasının uygulanmasında suçlunun suçu işleme kastının varlığı aranır, böyle bir kasıt yoksa kısas cezasının yerine tazminat gibi cezaların verilmesi yoluna gidilir.

Hunlarda özel hukuk açısından en dikkat çekici nokta levirat uygulamasıdır. Bu uygulamaya göre, babaların ölümünden sonra oğulların üvey anneleri ile, bü­yük kardeşlerinin ölümünden sonra küçük kardeşlerin yengeleri ile, amcaların ölümünden sonra yeğenlerin yengeleri ile evlenmeleri hukukî bir görev olarak kabul edilmiştir.

Vakıftan Yararlananlar (Mevkûfun Aleyh): Vakıfan yararlanan kimselerin esasen vâkıfa yabancı kimseler olması beklenir. Ancak Ebu Yusuf, vakfedenin kendisinin ve yakınlarının da vakıfan yararlanabileceği kanaatindedir. Aile vakıfarı bu içtihada dayanır. Okul, cami, kütüphane gibi vakıf eserlerden herkes yararlanabilir. Tamamen fakirlerin istifadesine sunulmuş hastane ve aşevi (imarethane) gibi hayır kurumlarından ise sadece fakirler yararlanabilir.

Nişancının örfi hukukun hazırlanmasında önemli bir rolü olsa da nişancı Divan-ı Hümayun üyesi olduğundan B şıkkındaki ifade yanlıştır.