İDARİ İŞLEMLERDE SAKATLIK YAPTIRIMLARI
A. İPTAL
İdari işlem, geçmişe etkili olarak baştan itibaren hiç yapılmamış gibi geçersiz hale getirilir. Bunun sonucu olarak idare, iptal edilen işlemin doğurduğu bütün etki ve sonuçları ortadan kaldırmak yükümlülüğü altındadır.
İptal edilen bir hukuka aykırı işlem, baştan itibaren hükümsüz hale gelmekle birlikte, doğurduğu kazanılmış haklara korunur. Ör. imar hukuku açısından tamamlanmış kata kadarı kazanılmış haktır.
B. YOKLUK
Kendisine yokluk yaptırımı uygulanan bir idari işlem hukuken hiç doğmamış, hukuk âleminde hiç ortaya çıkmamış sayılır. Dolayısıyla bu tür bir idari işlem hiçbir sonuç doğurmaz. Böyle bir idari işlem, ne ilgililerin ne de o kararı almış bulunan idari makamın uyma yükümü vardır.
İlgililerin korunması açısından yokluğun tespiti önem taşır. Çünkü, ilgili yok olduğunu iddia etmesine rağmen idare var diyor ve fiiliyata geçiriyorsa bu durumda; ilgili yokluğun tespiti için mahkemeye başvurmalıdır. Mahkeme, yok hükmünde bir işlem önüne geldiğinde; dava konusunun yok hükmünde olduğunu tespit edip davanın reddine karar verecektir.
Bu davalar herhangi bir süreye tabii değildir. İşlem, yok hükmünde olduğundan her zaman bunun tespiti yapılabilir.
Bir idari işlem hangi hallerde yok hükmünde sayılacaktır? Kanun bazı hallerde kendisine yokluk yaptırımı uygulanacak İdari işlemi açıkça göstermektedir. Hakkında kural bulunmayan idarî işlemler bakımından sakatlığın ağırlık ve açıklık derecesine bakmak gerekecektir. Sakatlık çok ağır ve ilgililerce kolay anlaşılan türden ise ortada yok hükmünde bir idari işlem var demektir.
Burak Öztürk’e göre yokluk halleri genellikle yetki unsuruna ilişkindir. Bunlar fonksiyon
gaspı, (idarenin yargı ya da yasama alanına giren bir işlem yapması) yetki gaspı (iradenin idare adına irade açıklamaya yetkili olmayan bir kimse tarafından açıklanması) ya da yetki tecavüzüdür (bir işlemin herhangi bir yönden hukuka aykırılığı). Bu sayılanlar açık ve ağır nitelikte olanlardır.
Yokluk, çok ağır bir yaptırım olduğu için yokluk yaptırımı bağlanmasının biraz ağır kaçacağı hallerde iptal yaptırımına başvurulmalıdır. Çünkü, yokluk istisnaen başvurulması gereken bir müeyyidedir.
Örneğin, başvuru üzerine yapılabilecek işlemler başvuru olmadan yapılırsa sebep unsuru yönünden hukuka aykırılık teşkil eder. Bu hukuka aykırılık aynı zamanda işlemin yokluğunu
da getirir.
Konusu imkansız olan işlem yok hükmündedir. Ör. Kamu malının kamulaştırılması
