BORÇLAR HUKUKUNUN TANIMI, KONUSU VE ÖNEMİ
Borçlar Hukuku, kişiler arasındaki özel borç ilişkilerini düzenleyen bir hukuk dalıdır. Konusu, özel borç ilişkileridir. Özel borç ilişkileri tarafların özgür irade ve girişimlerine, yani irade özerkliği, sözleşme özgürlüğü ve özel yararlarına dayandığı için, taraflar arasında eşitlik ilkesi geçerlidir. Borçlar hukuku her türlü borç ilişkilerini düzenleyen bir hukuk dalı değildir. Medeni Kanunda düzenlenmiş olan ilişkiler Borçlar hukukunda yer almaz. Kaynağını borçlar hukukunun dışında bulan bütün borç ilişkilerine, bunları düzenleyen kanunlarda özel bir hüküm bulunmadıkça, borçlar hukukundaki hükümler doğrudan doğruya veya kıyas yoluyla uygulanır. TBK genel bir model, çerçeve bir kanun niteliğini taşır.
Borç ilişkisi, iki veya daha çok kişi arasında kurulan ve bunlardan birine, diğerinden belirli bir edimi isteme yetkisi veren, diğerini de böyle bir edimi ifa ile yükümlü kılan hukuki bir ilişkidir. Borçlu, alacaklıya karşı belirli bir borç altına girerken, alacaklı da borçludan belirli bir alacağı isteme hakkını elde eder.
- Borçlar hukuku, kişilerin ihtiyaç duydukları malların mülkiyetinin devrine imkân sağlar, malların kişiler arasında değişim ve dolaşımına hizmet eder.
- Bazen bir malı, ona malik olmadan da kullanmak, ondan yararlanmak (örneğin kira) mümkündür.
- Borç ilişkisi kuran sözleşmelerin bazıları da bir iş görme edimini (örneğin hizmet, eser, vekâlet) içerir.
- Borçlar hukuku, kişileri mal ve şahıs varlıklarına kusurlu ve hukuka aykırı davranışlarla haksız fiillere karşı korumayı amaçlar. Zarar verilmesi halinde zarar verenle gören arasında bir borç ilişkisi kurar.
- Hukuk düzeni haksız fiillerin yanında belirli olgu ve olaylara da hukuki sonuç olarak tazminat yükümlülüğü bağlamıştır. Bunun kaynağı kusursuz sorumluluktur (sebep sorumluluğu). Hakkaniyet sorumluluğu, özen sorumluluğu ve tehlike sorumluluğu olmak üzere üçe ayrılır. Adam çalıştıranın, hayvan bulunduranın, yapı malikinin, ev başkanının, taşınmaz malikinin sorumluluğu özen sorumluluğudur. Kusursuz sorumlulukta tazminat yükümlülüğü için, zarar verenin kusuru aranmaz.
- Hukuki bir sebebe dayanmadan veya hukuki sebebi geçerli olmadan elde edilen her edim, her kazandırma, soyutluluk ilkesini kabul eden hukuk sistemlerinde bir sebepsiz zenginleştirme oluşturur. Borçlar hukuku, bir başkasının malvarlığından veya emeğinden sebepsiz olarak zenginleşen kişiye karşı zenginleşmenin geri verilmesini isteme hakkı tanımıştır.
Borçlar hukukunun asli işlevleri
** Hukuki işlemler (özellikle sözleşmeler) kanalıyla ihtiyaç duyulan mal ve hizmetlerin kişiler arasında serbestçe değişim ve dolaşımına imkân sağlamak
** Üçüncü kişilerin haksız müdahalelerine karşı, kişilerin mal ve kişi varlıklarını korumak
