Kadınların iş hayatındaki varlıkları, ekonomik kalkınma ve toplumsal eşitlik açısından büyük önem taşır. Ancak, kadın çalışanlar, cinsiyet ayrımcılığı, ücret eşitsizliği ve iş yerinde mobbing gibi çeşitli sorunlarla karşı karşıya kalabilir. Bu bağlamda, kadın çalışanların haklarının korunması ve iş yerinde eşitliğin sağlanması için hukuki düzenlemeler yapılmıştır. Türkiye’de ve uluslararası alanda kadın çalışan hakları, çeşitli kanunlar ve uluslararası sözleşmelerle güvence altına alınmıştır. Bu makalede, kadın çalışanların hakları ve hukuki koruma yolları ele alınacaktır.
1. Kadın Çalışan Hakları Nelerdir?
Kadın çalışan hakları, cinsiyet ayrımcılığını önlemek, eşit ücret ve çalışma koşulları sağlamak, hamilelik ve doğum izni gibi özel haklar tanımak amacıyla oluşturulmuştur. Kadın çalışanların temel hakları şu şekilde sıralanabilir:
a) Eşit Ücret Hakkı
Kadın ve erkek çalışanların aynı işi yaptıkları durumlarda, eşit ücret alma hakkı vardır. Türkiye’de Anayasa’nın 10. maddesi ile güvence altına alınan bu hak, iş yasalarında da desteklenmektedir. Bu düzenlemelerle, aynı işin karşılığında kadınlara daha düşük ücret ödenmesi yasaklanmıştır.
b) Cinsiyet Ayrımcılığı Yasağı
Türk İş Kanunu’nun 5. maddesi, işverenlerin çalışanlara cinsiyetleri nedeniyle farklı muamele yapmasını yasaklamaktadır. Kadınlar iş başvurularında, terfilerde ve diğer iş ilişkilerinde cinsiyetleri nedeniyle ayrımcılığa uğrayamazlar.
c) Gebelik ve Doğum İzni
Kadın çalışanlar, hamilelik ve doğum sürecinde çeşitli özel haklara sahiptir. 4857 sayılı İş Kanunu’na göre, doğum öncesi 8 hafta ve doğum sonrası 8 hafta olmak üzere toplam 16 hafta doğum izni kullanma hakkı tanınmıştır. Ayrıca, kadın çalışanların emzirme döneminde belirli saatlerde süt izni kullanma hakları da bulunmaktadır.
d) İş Güvencesi
Kadın çalışanlar, hamilelik ve doğum izni gibi nedenlerle işten çıkarılamaz. İş Kanunu, işverenlerin bu tür gerekçelerle çalışanları işten çıkarmasını yasaklamaktadır. Kadın çalışanların iş güvencesi, bu gibi özel durumlarla güçlendirilmiştir.
e) Esnek Çalışma Hakkı
Doğum izninin bitiminden sonra kadın çalışanlar, kısmi süreli veya esnek çalışma taleplerinde bulunabilir. Esnek çalışma düzenlemeleri, kadınların iş ve aile hayatını dengeleyebilmeleri için bir hak olarak tanımlanmıştır.
2. Kadın Çalışanların Hukuki Korunması
Kadın çalışanların haklarını koruyan çeşitli ulusal ve uluslararası düzenlemeler bulunmaktadır. Bu düzenlemeler, kadınların iş hayatında karşılaşabilecekleri ayrımcılık, mobbing ve haksız uygulamalara karşı güvence sağlar.
a) Türk İş Kanunu
Türkiye’de kadın çalışanların hakları, başta Türk İş Kanunu olmak üzere çeşitli mevzuatlarla korunmaktadır. İş Kanunu, kadınların çalışma koşulları, ücretleri, izin hakları ve ayrımcılığa karşı korunmaları konusunda detaylı hükümler içermektedir.
b) Anayasa
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 10. maddesi, kadın ve erkeklerin eşit haklara sahip olduğunu belirtir ve devletin bu eşitliği hayata geçirmekle yükümlü olduğunu vurgular. Anayasa’da yer alan bu düzenleme, kadın çalışanların haklarının korunmasında temel bir hukuk kaynağıdır.
c) CEDAW (Kadına Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi)
Türkiye’nin taraf olduğu CEDAW, kadınlara yönelik ayrımcılığı önlemeyi amaçlayan en önemli uluslararası sözleşmelerden biridir. CEDAW, kadın çalışanların iş hayatında eşit haklara sahip olması gerektiğini ve bu eşitliğin sağlanması için devletlerin gerekli önlemleri almasını öngörmektedir.
d) ILO Sözleşmeleri
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), kadın çalışanların haklarını güvence altına alan birçok sözleşme hazırlamıştır. Özellikle ILO’nun “Eşit Ücret Sözleşmesi” ve “Çalışma Yaşamında Kadınlara Yönelik Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi” kadın çalışanların haklarını koruma altına almaktadır.
e) Ayrımcılıkla Mücadele ve Eşitlik Kurumu
Türkiye’de, kadınlara yönelik ayrımcılığı önlemek ve haklarını korumak amacıyla Ayrımcılıkla Mücadele ve Eşitlik Kurumu kurulmuştur. Bu kurum, kadınların iş yerinde cinsiyetleri nedeniyle uğradıkları haksızlıkları incelemekte ve bu konuda kararlar vermektedir.
3. Kadın Çalışanların Haklarını Korumak İçin Hukuki Yollar
Kadın çalışanlar, iş yerinde hak ihlallerine uğradıklarında, haklarını korumak için çeşitli hukuki yollara başvurabilirler. Bu yollar, kadınların maruz kaldıkları ayrımcılığı, mobbingi veya işten haksız yere çıkarılmalarını engellemeyi amaçlar.
a) İş Mahkemelerine Başvuru
Kadın çalışanlar, haklarının ihlal edilmesi durumunda iş mahkemelerine başvurarak dava açabilirler. İş mahkemeleri, işverenle çalışan arasında çıkan uyuşmazlıkları çözme yetkisine sahiptir. Özellikle haksız fesih, mobbing ve eşit ücret talebi gibi konularda iş mahkemeleri devreye girebilir.
b) Arabuluculuk
Türkiye’de iş uyuşmazlıklarının çözümü için arabuluculuk sistemi devreye girmiştir. Kadın çalışanlar, işverenle yaşadıkları sorunları çözmek için arabuluculuk sistemine başvurabilirler. Arabuluculuk, daha hızlı ve masrafsız bir çözüm yolu sunar.
c) İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu
Kadın çalışanlar, cinsiyet ayrımcılığına uğradıklarında Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’na başvurabilirler. Bu kurum, kadınların uğradığı hak ihlallerini inceleyerek gerekli yaptırımları uygular.
4. Sonuç
Kadın çalışan hakları, iş hayatında cinsiyet eşitliğini sağlamak ve kadınların haklarını korumak açısından büyük önem taşır. Türk İş Kanunu, Anayasa ve uluslararası sözleşmelerle güvence altına alınan bu haklar, kadınların iş hayatında eşit fırsatlara sahip olmasını amaçlamaktadır. Kadın çalışanlar, haklarının ihlal edilmesi durumunda hukuki yollarla bu haklarını arayabilirler. Bu nedenle, kadınların iş hayatında karşılaştıkları sorunları çözmek için hem hukuki düzenlemelerin hem de toplumsal farkındalığın artırılması gerekmektedir.
