İdari Dava Türleri Nelerdir?

Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda düzenlenen ve hukuk yargılamasının konusu olan dava türlerinin (eda davası, tespit davası, belirsiz alacak ve tespit davası, inşai dava, kısmi dava, terditli dava, seçimlik dava ve topluluk davasının) idari yargılama hukukunda bir karşılığı yoktur. İdari yargılamanın konusu olan ve “idari dava” olarak ifade edilen dava türleri İdari Yargılama Usulü Kanunu’nda düzenlenmiştir. Buna göre, idari dava türleri şunlardır (İYUK m. 2/1):

İptal Davası: İptal davası, idarî işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı oldukları sebebiyle iptalleri için menfaatleri ihlâl edilenler tarafından açılan davadır (m. 2/1-a). İptal davasının konusu, idari işlemlerdir.

Tam Yargı Davası: Tam yargı davası, idari eylem ve işlemlerden dolayı kişisel hakları doğrudan zarara uğrayanlar tarafından zararın giderilmesini sağlamak amacıyla açılan davadır (m. 2/1-b). Tam yargı davası, adli yargıdaki tazminat davasının bir benzeridir.

İdari yargılama hukukunda “tazminat davası” şeklinde bir dava türü yoktur. Kanunun bazı maddelerinde “tazminat davası” ifadesi kullanılsa da, bununla kast edilen, tam yargı davalarıdır.

İdari Sözleşmelerden Doğan Davalar: Tahkim yolu öngörülen imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklar hariç, kamu hizmetlerinden birinin yürütülmesi için yapılan her türlü idari sözleşmelerden dolayı taraflar arasında çıkan uyuşmazlıklara ilişkin davalar da İdari Yargılama Usulü Kanunu’nda ayrı bir idari dava türü olarak belirtilmiştir (m. 2/1-b).

Her ne kadar kanunda ayrı bir dava türü olarak belirtilmiş olsa da, idari sözleşmelerden doğan davalar, tam yargı davasının özel bir türü olarak kabul edilmektedir. Başka bir ifadeyle, idari sözleşmelerden doğan davalar, niteliği itibariyle bir tam yargı davasıdır.

Tahkim yolu öngörülen imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklar idari yargının görev alanına girmez (İYUK m. 2/1-c). Tahkim yolu öngörülen imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan davalar, adli yargıda görülür.

İdari yargılama hukukunda “vergi davası” şeklinde bir dava türü yoktur. Kanunun bazı maddelerinde “vergi davası” ifadesi kullanılsa da, vergi uyuşmazlıklarından doğan davalar da iptal ve tam yargı davalarının kapsamına girmektedir. Vergi davalarını, “vergi uyuşmazlıklarından doğan iptal ve tam yargı davaları” şeklinde anlamak gerekir.