DANIŞTAYIN KARAR ORGANLARI VE GÖREVLERİ

A. Genel Olarak

Danıştayın karar organları;

• 1) daireler,
• 2) Danıştay Genel Kurulu,
• 3) İdari İşler Kurulu,
• 4) konu-suna göre İdari Dava Daireleri Kurulu ile Vergi Dava Daireleri Kurulu,
• 5) İçtihatları Birleştirme Kurulu,
• 5) Başkanlar Kurulu,
• 6) Yüksek Disiplin Kurulu ve
• 7) Disiplin Kuruludur (DK m. 5).

B. Daireler

a) Daire Sayısı ve İşbölümü: Danıştay; 9’u dava, 1’i idari daire olmak üzere 10 daireden oluşur (DK m. 13/1). İdari işlere ilişkin idari uyuşmazlıklar ve görevler Birinci Daire ve İdari İşler Kurulunda görülür (m. 41). Dava dairelerinden 3, 4, 7 ve 9. daireler vergi dava dairesi; 2, 5, 6 ve 8. daireler idari dava dairesi olarak görev yapar (m. 27/1). Başkanlık Kurulu, iş yükü bakımından zorunluluk doğması hâlinde vergi dava daireleri, idari dava daireleri veya idari dairelerden birinin veya birkaçının görev alanını değiştirerek bu daireleri; vergi dava dairesi, idari dava dairesi veya idari daire olarak görevlendirebilir (m. 26/2).

İdari dava daireleri ile vergi dava daireleri kendi aralarında işbölümü esasına göre çalışırlar. Özel kanunlarda başkaca hüküm bulunmadığı takdirde dava daireleri arasındaki iş bölümü Başkanlık Kurulu tarafından belirlenir (DK m. 27/2)20. Başkanlık Kurulu tarafından işbölümüne ilişkin olarak alınan karar, Resmî Gazetede yayımlanır ve yayımı izleyen aybaşından itibaren uygulanır (m. 27/4). Dairelerden birinin yıl içinde gelen işleri normal çalışma ile karşılanamayacak oranda artmış ve daireler arasında iş bakımından bir dengesizlik meydana gelmiş ise takvim yılı başında bir kısım işler başka daireye verilebilir (m. 27/3).

b) Dava Dairelerinin Görevleri: Dava dairelerinin görevleri ise şunlardır:

• Danıştayın ilk derece mahkemesi olarak görevli olduğu davalar bakmak,
• İlk derece mahkemelerinin ivedi yargılama usulüne tabi davalar ile merkezi ve ortak sınav-lara ilişkin davalarda verdiği kararlarını temyiz mercii olarak incelemek (m. 20/A; 20/B),
• Bölge idare mahkemelerine istinaf yoluyla gidilen davalardan İYUK m. 46’da sayılan da-vaları incelemek,
• Bölge idare mahkemelerinde birden fazla üyenin reddedilmesi halinde ret sebeplerinin varlığını incelemek ve ret sebebi doğruysa esasa girerek davayı bizzat karara bağlamak,
• Farklı bölgelerdeki mahkemeler arasında oluşan yetki uyuşmazlığında merci tayini yapmak.

c) Dairelerde Karar Alma Yöntemi: Her dairede bir başkan ile yeteri kadar üye bulunur (DK m. 13/2). Dairelerde yeteri kadar tetkik hakimi, ayrıca bir yazı işleri müdürünün yönetimi altında bir kalem bulunur. Kalem, yazı ve tebliğ işlerini yürütür (m. 13/3, 4). Üyeler, Başkanlık Kurulunun kararı ile dairelere ayrılırlar ve hizmetin icaplarına göre, daireleri aynı usulle değişti-rilebilir (m. 14/2). Dairelerde vuku bulacak noksanlıklar, diğer dairelerden üye alınmak suretiyle tamamlanır. Bu üyeler Başkanlık Kurulunun kararı ile önceden tespit edilir (m. 14/4).

Kararlar heyet halinde verilir. Heyetler 1 başkan ve 4 üyenin katılmasıyla toplanır, salt çoğunluk ile karar verir. Üye sayısının yeterli olması halinde birden fazla heyet oluşturulabilir.

Bu durumda, oluşturulan diğer heyetlere, heyette yer alan en kıdemli üye başkanlık eder. Müzakereler gizli yapılır (m. 13/2).

C. Danıştay Genel Kurulu

Danıştay Genel Kurulu; Danıştay Başkanı, Başsavcı, başkanvekilleri, daire başkanları ve üyeler ile Genel Sekreterden oluşur (DK m. 15/1). Genel Kurulun toplanma ve görüşme yeter sayısı Başkan ve üyeler tam sayısının yarısından fazlasıdır (m. 15/2). Kararlar çoğunlukla verilir. Oylarda eşitlik halinde, Başkanın bulunduğu taraf çoğunluğu sağlanmış sayılır. Genel Kurulun toplantı yeter sayısına ilişkin özel hükümler saklıdır (m.15/3).

Danıştay Genel Kurulu, kanunda öngörülen içtüzük ile yönetmelikleri kabul eder ve kanunlarla verilen seçim görevleri ile diğer görevleri yapar (m. 45). Bu bağlamda, Danıştay Genel Kurulu; Danıştay Başkanını, başsavcıyı ve daire başkanlarını seçmekle görevlidir.

D. İdari İşler Kurulu

İdari İşler Kurulu, idari daire (1. daire) başkanı ile her takvim yılı başında Başkanlık Kurulunca idari daireden seçilecek 2 üye ve her dava dairesi başkan veya üyeleri arasından seçilecek 1 üye-den oluşur. Kurulun seçimle belirlenen üyeliklerinde boşalma olması hâlinde Başkanlık Kurulunca 30 gün içinde seçim yapılır (DK m. 16/1). Bu Kurula Danıştay Başkanı veya başkanvekillerinden biri başkanlık eder (m. 16/2). İdari İşler Kuruluna yeteri kadar tetkik hakimi ve memur verilir (m. 16/6).

Kurulun toplanma ve görüşme yeter sayısı 9’dur (m. 16/3). Fakat, memurların yargılanması ile ilgili işlerin görüşülmesinde toplanma ve görüşme yeter sayısı 7’dir ve bu toplantılara incelenmekte olan kararı veren daire başkan ve üyeleri toplantıya katılamazlar (m. 16/4). Kararlar oyçokluğu ile verilir. Oylarda eşitlik halinde Başkanın bulunduğu taraf çoğunluğu sağlamış sayılır (m. 16/5).

İdari İşler Kurulu, aşağıdaki işleri incelemek ve gereğine göre karara bağlamak veya düşüncesini bildirmekle görevlidir (m. 46/1):

▶ Kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmeleri,
▶ Kanunlarda Danıştay İdari İşler Kurulunda görüşüleceği yazılı olan işler,
▶ Danıştay idari daire ve kurulları arasında çıkacak görev uyuşmazlıklarını,
▶ Yukarıda yazılı olanlardan başka idari dairelerden çıkan işlerden Danıştay Başkanının havale edeceği işler,
▶ Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun hükümlerine göre ilgili dairece birinci derecede verilen men’i muhakeme kararlarını kendiliğinden, lüzumu muhakeme kararlarını ise itiraz üzerine.

İdari dairelerin birinden çıkıp, Danıştay Başkanı tarafından Danıştay İdari İşler Kuruluna havale edilmemiş olan işler ve verilen kararlar ilgili bakanlığın görüşüne uygun olmadığı takdirde, bakanın isteği üzerine, Danıştay İdari İşler Kurulunda görüşülür (m. 46/2).

Danıştayın ilgili dairesi İdari İşler Kurulunun bozma kararlarına uymak zorundadır (m. 46/1). İdari dairelerin göreve ve usule ilişkin nedenlerle işin esası hakkında karar vermediği işlerde, İdari İşler Kurulunca bu kararın yerinde görülmemesi halinde, ilgili daireye geri gönderilir ve bu dairece İdari İşler Kurulu kararı doğrultusunda İnceleme yapılarak karar verilir (m. 46/3).

E. Dava Daireleri Kurulları

İdari Dava Daireleri Kurulu, idari dava dairelerinin başkanları ile her idari dava dairesinden 2 yıl için Başkanlık Kurulu tarafından görevlendirilen 2 asıl ve 2 yedek üyeden; Vergi Dava Daireleri Kurulu ise vergi dava dairelerinin başkanları ile her vergi dava dairesinden 2 yıl için Baş-kanlık Kurulu tarafından görevlendirilen 3 asıl ve 3 yedek üyeden oluşur. İki yıllık süre sonunda Başkanlık Kurulunca, her iki kuruldaki üyelerin yarısı 2 yıl süreyle yeniden görevlendirilirken, diğer yarısı kurullarda daha önce görevlendirilmeyen üyeler arasından yenilenir. Kurullarda görevlendirilen asıl üyeler, üst üste en fazla 2 dönem görevlendirilebilir. Asıl üyenin görevini geçici olarak yerine getirememesi durumunda ilgili daireden, zorunlu hallerde diğer dairelerden görevlendirilen yedek üye kurul toplantılarına katılır. Kurulların asıl veya yedek üyeliklerinde boşalma olması hâlinde Başkanlık Kurulu tarafından 7 gün içinde, kalan süreyi tamamlamak üzere yeni üye görevlendirilir (DK m. 17/1). Her kurula yeteri kadar tetkik hakimi verilir. Ayrıca bir yazı işleri müdürlüğü bulunur (m. 17/6).

Dava daireleri kurullarına Danıştay Başkanı veya vekillerinden biri; bunların yokluğunda daire başkanlarından en kıdemlisi başkanlık eder (m. 17/2). Toplantı ve görüşme yeter sayısı İdari Dava Daireleri Kurulu için 15, Vergi Dava Daireleri Kurulu için ise 11’dir. İdari dava daireleri ile vergi dava dairelerinin ilk derece mahkemesi olarak verdikleri kararların temyiz veya itiraz yoluyla incelenmesinde ve iki dava dairesinin birlikte yapacağı toplantıda verilen kararların incelenmesinde, bu dairelerde karara katılmış olanlar idari ve vergi dava daireleri kurullarında bulunamazlar (m. 17/3). Bu toplantılarda hazır bulunanlar çift sayıda olursa en kıdemsiz üye kurula katılamaz (m. 17/4). Bu kurullarda kararlar oyçokluğu ile verilir (m. 17/5).

Dava daireleri kurullarının görevleri şunlardır:

▶ Bölge idare mahkemelerinin istinaf yoluyla baktıkları davalardaki ısrar (direnme) kararlarını temyizden incelemek (DK m. 38/1-a, m. 38/2-a),
▶ Danıştay dava dairelerinin ilk derece mahkemesi olarak verdikleri kararları temyizden incelemek (DK m. 38/1-b, m. 38/2-b),
▶ Danıştay dava dairelerinin ilk derece mahkemesi olarak baktıkları davalarda yürütmenin durdurulması istemleri hakkında verdikleri kararlara karşı yapılan itirazları incelemek (İYUK m. 27/7),

▶ Danıştay dava dairelerinde çekinen veya reddedilen üye sayısının 2’den fazla olması halinde, bu husustaki istemleri incelemek (İYUK m. 56/2),
▶ İdari dava dairesine özgü bir görev olarak; belediyeler ile il özel idarelerinin seçilmiş organlarının organlık sıfatlarını kaybetmelerine ilişkin istemler hakkında Danıştay 8. Dairesi tarafından verilen kararlara karşı yapılan itirazları 1 ay içinde incelemek ve kesin olarak karara bağlamak (İYUK ek m. 2).
F. İçtihatları Birleştirme Kurulu
İçtihatları Birleştirme Kurulu; Danıştay Başkanı, Başsavcı, başkanvekilleri, dava daireleri başkanları ve üyelerinden oluşur (DK m. 18/1). Toplanma ve görüşme yeter sayısı en az 31’dir. Toplantıda hazır bulunanlar çift sayıda olursa en kıdemsiz üye toplantıya katılmaz (m. 18/2). Esas hakkındaki kararlar, birinci toplantıda kurul üye tamsayısının salt çoğunluğu ile, bu toplantıda karar yeter sayısı sağlanamaz ise ikinci toplantıda mevcudun salt çoğunluğu ile verilir. Kurulun diğer kararları oyçokluğu ile verilir (m. 18/3). İçtihatları Birleştirme Kuruluna yeteri kadar tetkik hakimi ve memur verilir (m. 18/4).
İçtihatların birleştirilmesi veya birleştirilmiş içtihatların değiştirilmesi, Danıştay Başkanı, konu ile ilgili daireler, idari ve vergi dava daireleri kurulları veya Başsavcı tarafından istenebilir (m. 40/1). Aykırı kararlarla ilgili kişiler, içtihatların birleştirilmesi için Danıştay Başkanlığına baş-vurabilirler (m. 40/2). Kurulun, içtihatların birleştirilmesi veya değiştirilmesi hakkındaki kararları, gönderildikleri tarihten itibaren 1 ay içerisinde Resmi Gazetede yayımlanır (m. 40/3). Bu karar-lara, Danıştay daire ve kurulları ile idari mahkemeler ve idare uymak zorundadır (m. 40/4).

G. Başkanlar Kurulu

Başkanlar Kurulu, Danıştay Başkanının başkanlığında Başsavcı, başkanvekilleri ve daire başkanlarından oluşur (DK m. 19/1). Daire başkanının mazereti halinde, Kurula, dairenin en kıdemli üyesi katılır (m. 19/2). Başkanlar Kurulu, Danıştay Başkanının davetiyle toplanır (m. 52/2). Kararlar oy çokluğu ile verilir (m. 19/3). Oylarda eşitlik halinde Başkanın bulunduğu taraf çoğunluğu sağlamış sayılır (m. 19/4). Başkanlar Kurulunun kararları kesin olup bu kararlar aleyhine başka bir yargı merciine başvurulamaz (m. 52/3).

Başkanlar Kurulunun görevleri şunlardır (m. 52/1):

▶ Danıştay daireleri arasında çıkan görev uyuşmazlıklarını karara bağlamak,
▶ Ayrı yargı çevrelerinde bulunan idare ve vergi mahkemeleri arasında görev ve yetkiye ilişkin uyuşmazlıklarda ve bağlantılı davalarda merci tayinini yapmak,
▶ Danıştay Başkanının Kurulda görüşülmesini uygun gördüğü işleri görüşmek ve karara bağlamak.

H. Başkanlık Kurulu

Başkanlık Kurulu; Danıştay Başkanının başkanlığında, 3’ü daire başkanı 3’ü Danıştay üyesi olmak üzere 6 asıl ve 2’si daire başkanı 2’si Danıştay üyesi olmak üzere 4 yedek üyeden oluşur

(m. 19A). Başkanlık Kuruluna seçilecek asıl ve yedek üyeler Danıştay Genel Kurulunca seçilir. Başkanlık Kurulu üyeliğine aynı daireden birden fazla kimse seçilemez (m. 19B/1).

Başkanlık Kurulu, üye tamsayısı ile toplanır. Asıl üyelerden birinin Kurula katılamaması halinde, noksanlık yedeği ile tamamlanır (m. 19B/2). Başkanlık Kurulu üyeleri kendileri ile ilgili konularda Kurul toplantılarına katılamazlar (m. 19B/3). Başkanlık Kurulunun kararlarına karşı ilgililerce Başkanlar Kuruluna 7 gün içinde itiraz edilebilir. Başkanlar Kurulu, Başkanlık Kurulu kararlarını aynen onaylayabileceği gibi değiştirerek de onaylayabilir. İtiraz üzerine verilen kararlar kesin olup, bu kararlar aleyhine başka bir yargı merciine başvurulamaz (m. 52A/2).

Başkanlık Kuruluna seçilecek olanların tamamının bir oy pusulasında gösterilmesi sure-tiyle oy kullanılması da mümkündür. Aday çıkmadığı veya yeter sayıda başvuru olmadığı takdirde Başkanlar Kurulu tarafından gizli oyla ve oy çokluğu ile adaylar dışından seçilebileceklerin 3 katı aday gösterilir. Seçimler; Danıştay Başkanı, Başsavcısı, Başkanvekilleri ve Daire Başkanlarının seçimlerine ilişkin hükümlere göre yapılır (m. 19B/4).

Başkanlık Kuruluna seçilenlerin görev süresi 2 yıl olup bir seçim dönemi geçmeden yeniden seçilemezler (m. 19B/5). Başkanlık Kurulu üyeliğine seçilen daire başkan ve üyelerinin seçim süresi dolmadan bu sıfatları değiştiğinde Kurul üyeliğinden ayrılmış sayılırlar (m. 19B/6). Baş-kanlık Kurulu üyeliğinin herhangi bir nedenle boşalması halinde 15 gün içinde boşalan üyelik için seçim yapılır ve seçilen üye, yerine seçildiği üyenin süresini tamamlar (m. 19B/7).

Başkanlık Kurulunun görevleri şunlardır (m. 52A/1):

▶ Üyelerin görev yerlerini, dairelerin iş durumunu ve ihtiyaçlarını göz önünde tutarak belirlemek,
▶ Zorunlu hâllerde daire başkanı ve üyelerin dairelerini değiştirmek,
▶ Danıştay tetkik hâkimlerinin çalışacakları daireleri, kurulları ve görecekleri işleri belli etmek ve gerektiğinde yerlerini değiştirmek,
▶ Daireler arasında iş bölümünü belirlemek,
▶ Yetkili merciin neresi olduğu belirtilmemiş olan yönetim işlerini belli etmek veya bu işleri yapmak,
▶ Kanunlarla verilen diğer görevleri yerine getirmek.

İ. Yüksek Disiplin Kurulu

Yüksek Disiplin Kurulu, Danıştay Başkanının Başkanlığında her takvim yılı başında, Danış-tay Genel Kurulunca her daireden seçilecek birer üye ile ikisi dava daireleri ve biri de idari daireler başkanları arasından seçilecek üç daire başkanından kurulur. Danıştay Başsavcısı Kurulun tabii üyesidir (DK m. 20/1). Kurula 2 daire başkanı ve 5 üye yedek olarak seçilir (m. 20/2). Kurul üye tam sayısı ile toplanır ve 2/3 oyçokluğu ile karar verir (m. 20/3). Kurul üyeliklerinde boşalma halinde, boşalan yer için en çok 10 gün içinde Genel Kurulca yeniden seçim yapılır (m. 20/4). Kurulun yazı işlerini Genel Sekreter yürütür (m. 20/5).

Yüksek Disiplin Kurulu; Danıştay Başkanı, Başsavcı, başkanvekilleri, daire başkanları ve üyeler hakkında, disiplin kovuşturması yapılmasına ve disiplin cezası uygulanmasına karar verir ve bu Kanunla görevli kılındığı diğer işleri görür (m. 53).

J. Disiplin Kurulu

Disiplin Kurulu, Genel Kurulun her takvim yılı başında seçeceği 1 daire başkanıyla 1 üye-den ve birinci sınıfa ayrılmış 1 tetkik hakimi ile 1 Danıştay savcısından oluşur. Aynı şekilde 1’er yedek seçilir. Genel Sekreter Kurulun tabii üyesidir. Daire Başkanı Kurula Başkanlık eder. Kurul oyçokluğu ile karar verir (DK m. 21).

Disiplin Kurulunun görevleri şunlardır (m. 54):

▶ Danıştay memurları hakkında Yüksek Disiplin Kurulu görevlerini yapar.
▶ Danıştay memurları hakkında Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun hükümlerine göre birinci derecede karar verir.
▶ Danıştay memurları hakkında 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda yazılı görüşme ve danışma kurulu görevini yapar.

Ragıp Karakuş, “İdari Yargılama Hukuku Ders Notu”, s. 16-22, www.ragipkarakus.com