Satıcının Ayıptan Sorumluluğunun Şartları

Satıcının satılanın ayıplarından yasal sorumluluğunun şartları

                Satıcı, satış sözlemesini yaparken alıcının göz önünde tuttuğu tahsis ve kullanma yönü bakımından onun değerini ve elverişliliğini kaldıran ya da azaltan bir eksikliğin bulunmamasını sağlama borcu altındadır. Ancak hayvan satışında satıcı, yazılı olarak üstlenmedikçe ve ağır kusurlu olmadıkça hayvanın ayıplarından sorumlu olmaz. 

                Satıcının ayıptan sorumluluğunun doğması için şartlar şunlardır:

• Ayıbın sözleşmede yarar ve hasarın alıcıya geçmesi anında satılanda olması
• Satılandaki ayıbın önemli olması
• Satılandaki ayıbın gizli olması
• Ayıptan sorumluluğun sözleşme ile kaldırılmamış olması
• Alıcının ayıptan sorumluluk hükümlerinden yararlanabilmesi için kanuni yükümlülükleri yerine getirmiş olması

(gözden geçirme külfeti, bildirme külfeti, satılanın başka yerden gönderilmesinde küflet)

                Ayıbın sözleşmede yarar ve hasarın alıcıya geçmesi anında satılanda olması : Hasarın alıcıya geçmesinden sonra ayıbın ortaya çıkmasıyla olur. Ayıp, evvelce mevcut sebeplerden ileri gelmedikçe satıcı sorumlu olmaz. Miktar eksikliği kural olarak ayıptan sorumluluk hali yoktur, eksik ifa vardır. Satılan şey yerine başka bir şeyin verilmesi (aliud) durumunda da ayıptan sorumluluk hali yoktur.

                Satılandaki ayıbın önemli olması : Ayıp sonucu şeyin değerinin veya elverişliliğinin önemli surette azalması veya tamamen ortadan kalkması durumunda ayıp önemli sayılır. Bu konuda önemli olan husus, satılanın hangi maksatla kullanılacağının tespit edilmesidir. Çoğu zaman tarafların ortak niyetlerine göre anlaşılır. Anlaşılamadığı hallerde şeyin, işlerde yaygın kullanım amacı esas alınır. Ayıbın önemsiz olması satıcının sorumluluğunu kaldırır.

                Satılandaki ayıbın gizli olması : Alıcı, sözleşmenin kurulması sırasında ayıpları biliyorsa,satıcı sorumlu tutulamaz. Alıcının satılanı yeterli dikkat sarf ederek farkına varabileceği ayıplardan da kural olarak sorumlu değildir.

                Ayıptan sorumluluğun sözleşme ile kaldırılmamış olması :  Ayıptan sorumluluğu sınırlayan ve kaldıran sözleşmelerin yapılması mümkündür. Ancak bu sözleşmelerin geçerli olabilmesi için satıcının satılanda bulunan ayıbı gizlememiş olması veya ayıplı mal devrince ağır ihmalinin olmaması gerekmektedir.

                Alıcının ayıptan sorumluluk hükümlerinden yararlanabilmesi için kanuni yükümlülükleri yerine getirmiş olması : Alıcı, satılanı gözden geçirme ve varlığı iddia olunan ayıpları satıcıya bildirme külfetlidir. Bu külfetleri yerine getirmediği takdirde sorumluluk hükümlerinden yararlanamaz.

                Gözden Geçirme Külfeti : Alıcı,devraldığı satılanın durumunu işlerin olağan akışına göre imkan bulur bulmaz gözden geçirmek zorundadır,yani satılan fiilen ve doğrudan doğruya tasarruf alanına girmiş olduğu an gözden geçirmelidir. Satılanın mahiyetine göre gözden geçirme süresi değişebilir.

                Hayvan satışında, gözden geçirme ve bildirim hayvanın devralınmasından ve devralmada temerrütün gerçekleşmesinden itibaren 9 gün içinde yapılması gerekmektedir.

                Tacirler arasındaki ticari satışlarda satılanın ayıplı olduğu teslim sırasında belli değilse alıcı teslimden itibaren 8 gün içinde gözden geçirmelidir.

                Bildirim Külfeti : Alıcı,satılanda satıcının sorumluluğunu gerektiren ayıp görürse bunu uygun bir süre içinde satıcıya bildirmek zorundadır.

                Gözden geçirme ve Bildirme Külfeti yerine getirilmezse: TBK madde 223/2: “Alıcı gözden geçirmeyi ve bildirimde bulunmayı ihmal ederse, satılanı kabul etmiş sayılır. Ancak, satılanda olağan bir gözden geçirmeyle ortaya çıkarılamayacak bir ayıp bulunması hâlinde, bu hüküm uygulanmaz. Bu tür bir ayıbın bulunduğu sonradan anlaşılırsa, hemen satıcıya bildirilmelidir; bildirilmezse satılan bu ayıpla birlikte kabul edilmiş sayılır.”

                Satılanın başka yerden gönderildiği satışlarda alıcının külfetleri : TBK madde 226 : “Başka yerden gönderilen satılanın ayıplı olduğunu ileri süren alıcı, bulunduğu yerde satıcının temsilcisi yoksa, satılanın korunması için gerekli önlemleri geçici olarak almakla yükümlüdür. Alıcı, ayıplı olduğunu ileri sürdüğü satılanın korunması için gerekli önlemleri almaksızın onu satıcıya geri gönderemez.

                        Alıcı, satılanın durumunu gecikmeksizin usulüne göre tespit ettirmekle yükümlüdür. Bunu yaptırmazsa, ileri sürdüğü ayıbın, satılanın kendisine ulaştığı zamanda var olduğunu ispat yükü alıcıya düşer.

                        Satılanın kısa zamanda bozulma tehlikesi varsa, alıcı onu bulunduğu yerdeki mahkeme aracılığıyla sattırmaya yetkili, hatta satıcının yararı gerektiriyorsa sattırmakla yükümlüdür. Alıcı, durumu satıcıya en kısa zamanda bildirmezse, bundan doğan zarardan sorumlu olur.”

Satıcının bildirdiği niteliklerden dolayı ayıptan sorumluluğun şartları

                Satıcının satılanla ilgili bazı nitelikleri bildirmesi : Bildirilen nitelikler maddi, ekonomik veya hukuki olabilir. Satıcının bildirilen nitelikten sorumlu olması için alıcının kabulüne yahut resmi şekle gerek yoktur. Satıcı nitelik bildiği tasavvur açıklamasından sorumludur ve bu açıklama örtük şekilde de olabilir.

                Nitelik bildiriminin ciddi olması :      Sırf reklam mahiyetindeki beyanlardan satıcı sorumlu tutulmaz.