MALVARLIĞINA YAPTIKLARI ETKİYE GÖRE HUKUKİ İŞLEMLER
Bir kimsenin para ile ölçülebilen hukuki açıdan bütünlük arzeden tüm hakları, alacakları ve borçlarından oluşan değerler toplamına malvarlığı (mamelek) adı verilir. Roma da buna “patrimonium” denmektedir.
Malvarlığında yaptığı etkiye göre hukuki işlemler kazandırıcı, borçtan kurtarıcı, borçlandırıcı ve tasarruf işlemleri olarak dörde ayrılır.
Bir kimsenin malvarlığının aktif kısmını artıran işlemler kazandırıcı işlemlerdir. Bir kimseye bir mal bağışlanmışsa, kabul edilen bağış ile bağışlanan açısından kazandırıcı işlem olur. Çünkü mal varlığının aktifi artar.
İşlemi yapan kişinin malvarlığının pasif kısmında (borçlarında) azalma olmuşsa bu hukuki işlem borçtan kurtarıcı niteliktedir. Örneğin alacaklısı ile ibra sözleşmesi yapan borçlunun pasifi azalmıştır. Çünkü bir borcu bitmiştir.
Hukuki işlemi yapan kişinin malvarlığının pasif kısmını arttıran işlemlere borçlandırıcı işlemler denir. Borçlandırıcı işlemler, borçlu ile alacaklı arasında bir borç ilişkisi kuran işlemlerdir. Fakat borçlandırıcı işlemin yapılmasıyla borcun konusunu oluşturan hak, karşı tarafa geçmez. Hakkın alacaklıya geçmesi için, tasarruf işleminin de yapılması gerekir. Aynı konuda birden fazla borçlandırıcı işlem yapılabilir. Bu durumda tasarruf işlemi hangisine yapılırsa o geçerli olur. Diğer işlem sahibi ancak tazminat isteyebilir.
Bir hakka ya da hukuki ilişkiye doğrudan doğruya etki eden, onu karşı tarafa geçiren, muhtevasına değiştiren, sınırlayan yada ortadan kaldıran işlemlere tasarruf işlemi denir. Malvarlığının aktif kısmını azaltmaktadır. Tasarruf işlemi ile ya malvarlığının aktifler hanesindeki bir değer başkasına geçer yada bir haktan vazgeçilir. Tasarruf işlemleri için “numerus clausus” sınırlı sayı ilkesi geçerlidir. Taraflar ancak kanunun kabul ettiği tasarruf işlemlerini yapabilirler.
