İşten çıkarılma, bir çalışanın işyerindeki görevine son verilmesi anlamına gelir. Ancak, işten çıkarılma durumunda çalışanın bazı yasal hakları bulunmaktadır. Tazminat hakkı, işçinin haklı ya da haksız bir şekilde işten çıkarılmasına bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. İşten çıkarılan bir kişi, çeşitli durumlara göre tazminat talep etme hakkına sahip olabilir. Bu makalede, işten çıkarılma durumunda tazminat hakkı ve bu hakkın nasıl kullanılabileceği üzerine detaylı bir açıklama yapacağız.
1. İşten Çıkarma Sebepleri
İşten çıkarılma, işverenin çeşitli sebeplerle çalışanın işine son vermesi durumudur. İşten çıkarılmanın sebepleri, çalışanın işyerindeki performansı, davranışları ya da işyerindeki koşullar gibi birçok faktöre bağlı olabilir. İşten çıkarılma sebepleri genel olarak iki ana kategoriye ayrılabilir:
a) İşverenin Haksız Feshi (İşverenin Kusurlu Feshi)
İşverenin haksız feshi, işverenin hiçbir geçerli nedene dayanmaksızın çalışanın işine son vermesidir. Bu durumda işçi, tazminat hakkına sahip olur.
b) Çalışanın Haksız Feshi (Çalışanın Kusurlu Feshi)
Çalışanın haksız feshi, çalışanın kendi isteğiyle işten ayrılması ya da işverene geçerli bir mazeret göstermeksizin işyerini terk etmesidir. Bu durumda tazminat hakkı genellikle yoktur. Ancak, bazı özel durumlarda çalışanın da tazminat talep etme hakkı olabilir.
2. İşten Çıkarma Durumunda Tazminat Hakkı
İşten çıkarılma durumunda tazminat hakkı, işten çıkarmanın sebeplerine ve çalışma süresine bağlı olarak değişir. İki ana tür tazminat hakkı vardır:
a) Kıdem Tazminatı
Kıdem tazminatı, işçinin bir işyerinde belirli bir süre çalıştıktan sonra, işverenin iş sözleşmesini tek taraflı olarak feshetmesi durumunda hak kazandığı bir tazminattır. Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için aşağıdaki şartlar gereklidir:
-
İşçinin aynı işyerinde en az bir yıl çalışmış olması gerekir.
-
İşverenin haksız feshi durumunda işçi kıdem tazminatı talep edebilir. Ancak, çalışanın da kendi isteğiyle işten çıkması durumunda kıdem tazminatına hak kazanması mümkündür.
-
İşçinin haklı sebeplerle işten ayrılması (örneğin, mobbing, işverenin işe uygun olmayan davranışları vb.) durumunda da kıdem tazminatı alınabilir.
Kıdem tazminatının hesaplanması, işçinin işyerindeki toplam çalışma süresine ve son aldığı maaşına göre yapılır. Kıdem tazminatının miktarı, çalışanın işyerindeki her yılı için bir aylık brüt maaşı kadar olmaktadır. Örneğin, 5 yıl boyunca çalışan bir kişi, son maaşının brüt miktarı kadar 5 aylık kıdem tazminatı alabilir.
b) İhbar Tazminatı
İhbar tazminatı, iş sözleşmesinin işveren tarafından haksız bir şekilde feshedilmesi durumunda, işçiye ödenmesi gereken tazminattır. İhbar tazminatı, işten çıkarılan kişinin çalışma süresine göre değişir:
-
Eğer çalışanın işyerindeki çalışma süresi 6 aydan kısa ise, işverenin 2 hafta önceden bildirimde bulunması gerekir.
-
6 ay ile 1 yıl arasında çalışanlar için 4 hafta önceden bildirimde bulunulmalıdır.
-
1 yıl ve daha fazla çalışanlar için ise 6 hafta önceden bildirim yapılması gerekmektedir.
İhbar tazminatı, işverenin işçiye bildirim yapmadan işten çıkarılması halinde ödenir. Bu tazminat, çalışanın maaşına göre hesaplanır ve çalışanın maaşı üzerinden hesaplanan tutar, işçinin çalışma süresine göre belirli bir süre ile çarpılır.
c) Kötü Niyet Tazminatı
Kötü niyet tazminatı, işverenin işçiye kasıtlı olarak haksız bir şekilde işten çıkarılması durumunda ödenmesi gereken bir tazminattır. Kötü niyet tazminatı, işçinin işvereni haksız yere işten çıkarmasından dolayı psikolojik, maddi ya da fiziksel olarak zarar görmesi durumunda talep edilebilir. Kötü niyet tazminatının miktarı, işyerindeki çalışma süresine ve zarar gören çalışanın durumuna göre değişir.
3. İşten Çıkarılma Durumunda Haklar
İşten çıkarılan bir çalışanın sahip olduğu bazı haklar, tazminatların ödenmesinin dışında da olabilir:
-
İşsizlik Maaşı: Eğer işten çıkarılma, kendi isteğiniz dışında olmuşsa ve SGK’ya kayıtlıysanız, işsizlik maaşı alma hakkınız bulunur. Bu maaş, belirli bir süre boyunca işsizlik sigortası kapsamında ödenir.
-
Eşit Davranma İlkesi: İşveren, işçiye ayrımcılık yapamaz. Eğer işyerinde eşitsiz davranışa uğramışsanız, bu durumu tazminat talebiyle mahkemeye taşıyabilirsiniz.
4. İşten Çıkarma Durumunda Yapılması Gerekenler
İşten çıkarılma durumunda tazminat talep etmek için aşağıdaki adımlar izlenebilir:
-
Yazılı Bildirim Talep Edin: İşten çıkarılmanız yazılı olarak yapılmalı ve bu yazılı bildirim, işten çıkarılma sebebinizi içermelidir.
-
Tazminat Hesaplama: Kıdem ve ihbar tazminatınızın hesaplanması için işyerinizle ilgili detaylı bilgilerle hesaplama yapın.
-
İş Mahkemesine Başvurun: Eğer işveren tazminat ödemek istemiyorsa veya haksız bir şekilde işten çıkarıldığınızı düşünüyorsanız, iş mahkemesine başvurarak haklarınızı arayabilirsiniz.
Sonuç
İşten çıkarılma durumu, her çalışan için stresli ve zor bir süreçtir. Ancak, işçi olarak haklarınızı bilmek ve buna göre hareket etmek, bu sürecin daha kolay atlatılmasını sağlayabilir. İşten çıkarıldığınızda kıdem ve ihbar tazminatı, hak ettiğiniz ödemelerdir. Bu tazminatları almak için işverenin haksız bir fesihte bulunduğunu kanıtlamak önemlidir. Eğer işveren, işten çıkarma işleminde hukuka aykırı hareket etmişse, bu tazminatlar talep edilebilir.
