İade Talebi İleri Sürülemeyen Durumlar
1. Borçlanılmamış Şeyin İfası
TBK m. 78 (1) hükmüne göre, “Borçlanmadığı edimi kendi isteğiyle yerine getiren kimse, bunu ancak, kendisini borçlu sanarak yerine getirdiğini ispat ederse geri isteyebilir”.
2. Hukuka ve Ahlaka Aykırı Amaçla Yapılan Kazandırmalar
TBK m. 81 hükmüne göre, “Hukuka veya ahlaka aykırı bir sonucun gerçekleşmesi amacıyla verilen şey geri istenemez. Ancak, açılan davada hâkim, bu şeyin Devlete mal edilmesine karar verebilir”. Bu hükme göre ahlaka ya da hukuka aykırı bir amaçla verilen şeyin iadesi istenemeyecektir. Bunun yanı sıra hakim takdir yetkisini kullanarak malı davalıda da bırakmayıp, Devlet’e mal edilmesine karar verebilir.
3. Zamanaşımına Uğramış Borcun İfası
TBK m. 78(2) hükmüne göre, zamanaşımına uğramış bir borcun ifası üzerine iade istenemez. Borçlu zamanaşımı def’ini yanılarak ileri sürmemiş ya da yanılarak ifada bulunmuş olsa da, zamanaşımına uğramış borç geçerli bir borç olacağından, iade talep edilemez.
4. Ahlaki Görevin İfası
TBK m. 78(2) hükmüne göre, ahlaki bir görevin ifası üzerine iade istenemez. Bu durumda kanun koyucu ahlaki bir görevin ifasında ortada bir borç bulunmamasına rağmen iade talep edilebilmesini yerinde görmemiştir.
5. Diğer Eksik Borçların İfası
TBK m. 605(2) hükmüne göre, “Kumar ve bahis borcu için isteyerek yapılan ödemeler geri alınamaz. Ancak, kumar veya bahsin usulüne göre yürütülmesi beklenmedik olayla veya diğer tarafın fiiliyle engellenmişse ya da diğer taraf kumar veya bahse hile karıştırmışsa, isteyerek yapılan ödeme geri alınabilir”. Kumar ve bahisten doğan borcu yanılarak ifa eden kişi, iade talebinde bulunamaz. Benzer şekilde evlenme simsarlığından doğan borcun ifası halinde, iade talep edilemez.
Ancak diğer taraf kumar ve bahse hile karıştırmışsa yapılan ödemenin iadesi istenebilir.
