ALICININ TEMERRÜDÜ

                Alıcının satılanı devralma dışındaki yan borçlarında mütemerrit olması mümkün değildir. Alıcı, asli borcu satış bedelini ödemede her zaman mütemerrit olabilir.

Alıcının satılanı devralmada temerrüdü

                Alıcı, kendisine zamanında ve sözleşmeye uygun olarak önerilen satılanı devralmaktan haksız olarak kaçınırsa mütemerrit duruma düşer. Bu durumda satılanı devralma alıcı için bir hak ve bir borç olduğundan; o, hem borçlu hem de alacaklı gibi mütemerrit olur.

1. aa) Satıcı, bu durumda kural olarak alacaklının temerrütü hakkındaki hükümlere başvurabilir. TBK m.106-108 hükümler çerçevesinde satılanı tevdi ederek veya sattırarak satıcı, alıcıya karşı olan satılanı devretme borcunu ifa edebilir.
2. bb) Satıcı, borçlu temerrüdü hakkındaki hükümlere de başvurabilir; çünkü satılanı devralma alacaklının hakkı olduğu kadar borcu da sayılmaktadır.

Alıcının satış bedelini ödemede temerrütü

a) Satıcının sözleşmeden dönme imkanını kullanabilmesinin şartları

                TBK m.235, alıcının satım parasını ödemede temerrüde düşmesi durumunda, satıcının sözleşmeden dönme imkanını bir taraftan kolaylaştırmış diğer taraftan zorlaştırmıştır.

                Şöyle ki:

1. aa) Peşin olarak yapılan satış sözleşmelerinde : Satılan satış bedelinin ödenmesiyle sonra ya da satış bedelinin ödenmesiyle aynı anda teslim edilecekse;alıcının satım parasını ödemede temerrüte düştüğü an, satıcı, temerrüt ihtarında bulunmasına gerek olmadan ve uygun süre vermeden sözleşmeden dönme hakkını kullanabilir. Ancak satıcı sözleşmeden döndüğünü derhal bildirmesi gerekir. Derhal bildirim görevi yerine getirilmezse satıcının sözleşmeden dönmesi ancak genel hükümlere göre olur.
2. bb) Veresiye olarak yapılan satış sözleşmelerinde : TBK m.235’in sözleşmeden dönmeyi zorlaştırdığı durum şudur; Satış veresiye yapılmış ve satış bedeli ödenmeden satılanın zilyetliği alıcıya devredilmişse, satıcının, satış bedelinin ödenmemesinden dolayı sözleşmeden dönme hakkı kural olarak yoktur. Bu durumda satıcı, ancak satış bedelinin ödenmesini ve gecikme dolayısıyla uğradığı zararı talep edebilir. Veresiye yapılan satışlarda istisnai hallerden doğan dönme hakkı varsa, o, bu hakkını derhal kullanmalıdır. Aksi halde sadece genel hükümlere göre sözleşmeden dönme imkanı olur.

b) Satıcının alıcıdan uğradığı zararın tazminini istemesi

                Satıcı, alıcının satış bedelininin ödenmesinde temerrüde düşmesi dolayısıyla zararın giderilmesini 2 ayrı seçimlik yönteme göre hesaplattırılmasını isteyebilir.

1. aa) Giderimin somut yöntemle hesaplanması : Satıcı, satış bedelini ödemede temerrüde düşmüş olan alıcıdan, bu bedel ile satılanın başkasına dürüstlük kurallarına uygun olarak satışından elde ettiği bedel arasındaki farka göre hesaplanacak zararın giderilmesini isteyebilir.
2. bb) Giderimin soyut yöntemle hesaplanması : Satılan, borsada kayıtlı veya piyasa fiyatı bulunan mallardan ise satıcı, böyle bir satışa gerek kalmaksızın alıcıdan, satış bedeli ile malın belirlenmiş ödeme günündeki fiyatı arasındaki farka göre hesaplanacak zararın giderilmesini isteyebilir.

                Satıcı bu iki yöntemide seçmeyip TBK m.125’e göre müspet zararın tazminini isteyebilir.