Ticaret hukuku kapsamında önemli bir kavram olan ticari temsilci, bir ticari işletme adına işlem yapma yetkisine sahip olan ve işletmeyi dışarıya karşı temsil eden kişiyi ifade eder. Ticari temsilci, işletmenin sahibi ya da yöneticisi adına hareket eder ve ticari işlemleri yürütür. Bu yazıda ticari temsilcinin ne olduğu, yasal dayanakları, hangi yetkilere sahip olduğu ve bu yetkilerin sınırları ele alınacaktır.
1. Ticari Temsilci Nedir?
Ticari temsilci, bir ticari işletmenin sahibi ya da yöneticisi tarafından, işletmeyi dışarıya karşı temsil etmek üzere yetkilendirilmiş kişidir. Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve ilgili diğer yasal düzenlemelere göre ticari temsilciler, işletmenin günlük ticari faaliyetlerini yürütme yetkisine sahip olup, işletmenin çıkarlarını korumak ve yönetimle ilgili kararları uygulamakla sorumludurlar.
Ticari temsilci, işletme adına işlem yaparken hem işletmeyi hem de üçüncü kişileri bağlayıcı sonuçlar doğurur. Temsil yetkisi, özellikle ticari işlemler için kullanılır ve işletmenin iç işleyişine dair belirli sınırlar çerçevesinde uygulanır.
2. Ticari Temsilcinin Yasal Dayanağı
Ticari temsilciliğin yasal dayanağı, Türkiye’de Türk Ticaret Kanunu’nun 547. maddesi ve devamındaki düzenlemelere dayanmaktadır. Kanun, ticari temsilciliğin hangi şartlar altında verilebileceğini, hangi işlemlerde kullanılabileceğini ve bu yetkilerin sınırlandırılmasını açıkça belirtir.
Kanuna göre, ticari temsilci işletmeyi temsil yetkisine sahip olurken, bu yetkinin kapsamı ve sınırları işletme sahibi tarafından belirlenebilir. Temsil yetkisi, işletmenin ticari faaliyetlerini sürdürmek ve dış ilişkilerini yönetmek amacıyla verilir.
3. Ticari Temsilcinin Yetkileri
Ticari temsilcinin yetkileri geniş kapsamlı olup, ticari işletmenin faaliyetlerini yürütme ve yönetme sorumluluğunu içerir. Temsilcinin yetkileri, işletme sahibinin verdiği yetki çerçevesinde şekillenir ve bu yetkiler, işletmenin iş alanına ve büyüklüğüne göre değişiklik gösterebilir. Temsilcinin yetkileri şunlardır:
a. Sözleşme Yapma Yetkisi
Ticari temsilci, işletme adına üçüncü kişilerle sözleşme yapma yetkisine sahiptir. Bu sözleşmeler, ticari mal ve hizmet alım satımından kredi anlaşmalarına kadar geniş bir yelpazede olabilir. Temsilci, işletme sahibinin talimatları doğrultusunda bu sözleşmeleri imzalayarak, işletme adına bağlayıcı sonuçlar doğurur.
b. Dava Açma ve Dava Takibi Yetkisi
Ticari temsilci, işletme adına hukuki işlem yapma yetkisine de sahiptir. Bu kapsamda temsilci, işletme adına dava açabilir veya açılmış davaları takip edebilir. Hukuki süreçlerde işletmeyi temsil etmek, ticari uyuşmazlıkların çözümünde aktif rol oynamak gibi sorumlulukları da bulunur.
c. Mal Alım Satım Yetkisi
Ticari temsilci, işletmenin faaliyet alanına giren ürün veya hizmetlerin alım satımını yapabilir. Bu yetki, işletmenin ticari hedeflerine uygun olarak mal ve hizmet tedarikini sağlama ya da müşterilere ürün satma işlemlerini içerir.
d. İşçi İstihdamı ve İş Sözleşmeleri
Ticari temsilci, işletmenin ihtiyaçlarına göre işçi istihdamı yapabilir ve iş sözleşmeleri imzalayabilir. Bu yetki, işletmenin büyüklüğüne göre değişmekle birlikte, çalışanların işe alınmasından işten çıkarılmasına kadar olan süreci yönetmeyi içerir.
e. Ödemeleri Yapma ve Tahsil Etme Yetkisi
Ticari temsilcinin önemli yetkilerinden biri de işletmenin mali işlemlerini yürütmektir. Temsilci, borçları ödeyebilir, alacakları tahsil edebilir ve işletmenin mali durumunu kontrol altında tutabilir. Bu yetki, özellikle işletmenin finansal sağlığı için kritik bir öneme sahiptir.
4. Ticari Temsilcinin Yetkilerinin Sınırlandırılması
Ticari temsilcinin yetkileri geniş olmakla birlikte, işletme sahibi bu yetkileri sınırlama hakkına sahiptir. Türk Ticaret Kanunu, temsil yetkisinin sınırlanabileceğini belirtmiştir. Bu sınırlamalar, genellikle temsilcinin yapabileceği işlemleri daraltmak veya belirli işlemler için işletme sahibinin onayını gerektirmek amacıyla yapılır.
Örneğin, temsilci büyük çaplı yatırımlar veya işletmenin mali dengesini etkileyebilecek işlemler için işletme sahibinden önceden izin almak zorunda olabilir. Bu tür sınırlamalar, hem işletmenin çıkarlarını koruma amacı güder hem de temsilciye verilen yetkinin doğru şekilde kullanılmasını sağlar.
5. Ticari Temsilcinin Sorumlulukları
Ticari temsilci, yetkilerini işletmenin menfaatine kullanmakla sorumludur. Bu sorumluluklar arasında dürüstlük, sadakat, işletmenin gizliliğini koruma ve çıkar çatışmalarından kaçınma gibi ilkeler yer alır. Temsilci, yetkisini kötüye kullanırsa veya işletmeye zarar verirse, bu zararları tazmin etmek zorunda kalabilir. Ayrıca, Türk Ticaret Kanunu uyarınca temsilci, işletmeye karşı hem hukuki hem de mali sorumluluk taşır.
Sonuç
Ticari temsilci, bir işletmenin ticari faaliyetlerini yönetmek ve işletmeyi dışarıya karşı temsil etmek üzere yetkilendirilmiş önemli bir aktördür. Yetkileri geniş olmakla birlikte, işletme sahibinin verdiği yetki çerçevesinde hareket eder ve bu yetkiler sınırlanabilir. Ticari temsilci, işletme adına sözleşmeler yapabilir, dava açabilir, mal alım satımı gerçekleştirebilir ve finansal işlemleri yürütebilir. Ancak temsil yetkisini kötüye kullanmaması ve işletmenin çıkarlarını koruma yükümlülüğü vardır.
