Bir Yargı Yerine Başvurma Hakkı

Hakları ihlal edilenlerin bu iddialarını dinletecek ve durumu düzeltecek mercilere başvurabilmeleri demektir. Etkili başvuruda bulunma hakkının anlatılabilmesi için öncelikle bazı kavramların açıklanması gerekir.

Yetkili Makam

Anayasa’nın 40. maddesi, temel hakları ihlal edilenlerin bu iddialarını dinletecek ve durumu düzeltecek mercilerin varlığını öngörmektedir. Anayasamızın 40. maddesine göre “Anayasa ile tanınmış hak ve hürriyetleri ihlal edilen herkes, yetkili makama geciktirilmeden başvurma imkânının sağlanmasını isteme hakkına sahiptir.” Burada sözü edilen makamların mutlaka yargı organları olması gerekmez. İhlal iddiasının götürüleceği merci, ihlali düzeltici ve uygulanma yeteneği olan bir karar alma yetkisine sahip bulunmalıdır. Başvuru hakkının idari ve yargısal olmak üzere iki kullanım biçimi vardır:

İdari Başvuru

Hukukumuzda idari başvuruya ilişkin genel ve özel nitelikli düzenlemeler bulunmaktadır. Anayasa md. 74 gereğince, vatandaşlar, kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve şikâyetleri hakkında yetkili makamlara ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne yazı ile başvurma hakkına sahiptir. İdari Yargı Usul Kanun md. 10’a göre ise, ilgililer haklarında idari davaya konu olabilecek bir işlem veya eylem için idarî makamlara başvurma hakkına sahiptirler.

Yargısal Başvuru

Anayasamızın 36. maddesine göre “Herkes, meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davalı ve davacı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir.” Maddeden açıkça anlaşılacağı üzere bireylerin hak ihlalleri gerekçesiyle bir yargı yoluna başvurma hakları vardır.