CEZA KANUNUNDA SAYILAN HUKUKA UYGUNLUK SEBEPLERİ
- Kanun emrini icra (görevini yerine getirmesi)
- Yetkili merciin emrini icra
- Meşru müdafaa hakkı (savunma)
- Zaruret hali – ıztırar hali (zorda kalma)
- Hakkın kullanılması (YCK ile eklenildi)
- İlginin rızası (YCK ile eklenildi)
1) KANUN EMRİNİ İCRA
Her bir memurun görevinin mutad (olağan) gereklerini yerine getirmesiyle nedeni ile sorumlu olmaması hali.
a) Bir kanun emri olacak
b) Emri yerine getirmekle mükellef memur olacak
c) Memur bu makamı meşru şekilde işgal edecek. Örn: trafik polisinin trafiği düzenlemesi.
Örn: Haciz memurunun görevini yapması
2) YETKİLİ MERCİİN EMRİNİ İCRA
- yetkili merciin emri olacak
- emir bağlayıcı olacak
- emir alan ve veren arasındaki ilişki kamu hukuku ilişkisi olacak.
Emri alan, aldığı emri 2 açıdan incelemek zorunda
- Şekli ya da biçimsel açıdan
- Maddi açıdan – içerik açısından
Şekli açıdan: Bana bu emri veren, yetkili mi, emir bağlayıcı mı, emir usulü uygun verilmiş mi?
Maddi açıdan: Aldığı emrin içeriği = Bana ne emrediliyor? Konusu ne? Konusu hukuka aykırı ama suç değil. Hukuka aykırı olan her şey suç değildir. Suç olan her şey mutlaka hukuka aykırıdır.
- Emir hukuka aykırı ama suç değilse – görevi yerine getirmeyecek, amirine bildirecek. Eğer amiri yazılı bir şekilde emri yinelerse, emri yerine getirecek. Sorumluluk amirin.
- Emir hem hukuka aykırı, hem de suç – memur emri yazılı olarak yinelerse bile emir yerine
Not: Emrin konusunun hukuka aykırılığının denetlenmesinin kanunen engellenildiği hallerde, doğrudan emri veren sorumlu olur.
3) MEŞRU MÜDAFAANIN ŞARTLARI
- Birine yönelmiş saldırı olacak
- Saldırı haksız olmalıdır, suç teşkil etmesi gerekemez
- Saldırıyı o an defetmek zorunda olacaksın
- Savunma ve saldırı aynı anda olacak
- Savunma ve saldırı arasında orantı olmalı
Bize saldıran kişinin cezalandırma yeteneğinin olup olmadığına bakmayız. Çocuk, deli diye düşünmeden karşı saldırıya geçebiliriz
Osman’ın bana 1 milyar borcu var. Ben icraya verip haciz için eve gidiyorum. Osman’da mutlu bir günümde “sen nasıl hacze geldin” diye saldırıya geçebilir ama bu meşru müdafaa olmaz. Hukuki bir durum var.
İsmail dayak yemiş, ertesi gün adamlarını alıp gelmiş. Meşru müdafaa değil.
Orantı = Çocuk taşla saldırırken, sen tabancayla saldıramazsın.
Meşru müdafaaya karşı meşru müdafaa olmaz
Eğer mala karşı yapılan saldırı hürriyeti kısıtlıyorsa meşru müdafaa mümkündür.
Saldırının nefse ya da ırza yönelik olması gerekmez. Saldırının bir hakka yönelik olması yeterlidir. (CK)
Meşru savunmada sınır heyecan, panik, korku sebebi ile aşılmış ise sınırı aşan kişiye yine de ceza verilmez.(CK)
Ancak bütün hukuka uygunluk sebeplerinde sınır şayet kasıtlı olarak aşılmış ise aşılan kısmın kasıtlı halinden sorumlu olmak söz konusudur.
Eğer hukuka uygunluk sebeplerinde sınır taksirli olarak aşılmış ise ve aşılan kısmın taksirli haline de kanunda yer verilmiş ise aşılan kısmın sadece taksirli halinden sorumluluk söz konusu olur. Taksirle aşılan kısımdan dolayı da ceza indirilerek verilir.
Not: YCK mala karşı meşru müdafaa olabileceğini açıkça kabul etmiştir.
4) ZARURET HALİ:
- Ağır ve muhakkak bir tehlike olacak.
- Tehlike nefse veya ırza yönelik olacak ( artık saldırının bir hakka yönelik olması da zaruret halinin uygulanılması için yeterlidir. CK)
- Tehlikeye bilerek sebebiyet verilmemiş olacak
- başka türlü korunma imkânın olmayacak
- orantılık
- tehlikeye göğüs germe yükümlülüğü olmayacak. (TCK da yok. İCK’da var)
Örn: Gemi battı, tahta sadece bir kişiyi tutabilir. Hukuk birini suya atar. Burada ağır bir tehlike var.
Örn: Köpekten kaçarken, birinin evine girilmesi suç değil.
Not: Bu kanunun çeşitli suç tanımları ile bağlantılı olarak da ayrıca zorunluluk hali hükümlerine yer verilmiştir ve o hükümlerde zorunluluk hali ceza sorumluluğunu büsbütün ortadan kaldıran bir neden olarak değil yerine göre ceza sorumluluğunu azaltan bir neden olarak düzenlenmiştir. Genel hükümlerde ise sadece ceza sorumluluğunu bir bütün olarak ortadan kaldıran neden şeklinde düzenlenmiştir. Bu bakımdan zorunluluk hali yeni ceza kanunu sisteminde bazı hallerde kusurluluğu azaltan neden bazı hallerde ise kusurluluğu ortadan kaldıran bir neden olarak düzenlenmiştir.
Meşru Müdafaa / Zaruret Hali Farkları
- – Saldırana karşı savunma yapılır
- – Haksız saldır olacak
ZH – Tehlike olacak
MM – Suç yoktur, tazminat da yok
ZH – Suç yok, tazminat var
5) HAKKIN KULLANILMASI
6) İLGİLİNİN RIZASI
Diğer Hukuka Uygunluk Nedenleri
*Devletin müsaade ettiği sportif faaliyetler
*Piyango faaliyetleri
*Yasama sorumsuzluğu
*Eleştirme hakkı
*Haber verme hakkı
*Dilekçe hakkı
Ceza Hukuku (Genel) Diğer Ders Özetleri İçin Tıklayınız.