GENEL OLARAK
İdari davaların, kanunda öngörülen süreler içinde açılması gerekir. Kanunda öngörülen süreler içinde açılmayan davanın reddine karar verilir. Süresinde kullanılmayan dava hakkı düşer ve yargı yolu kapanır. Bu yönüyle, dava açma süreleri hak düşürücü niteliktedir.
Bu durum sadece dava açma süreleri için değil, kanun yollarına başvurmak için öngörülen süreler bakımından da geçerlidir. Dolayısıyla, kanunda öngörülen süre içinde kullanılmayan ka-nun yolu hakkı, sürenin geçmesinden sonra kullanılamaz.
İdari yargılama hukukunda, kaçırılan süreler bakımından “eski hale getirme” müessesesi bulunmamaktadır. Her ne sebeple olursa olsun, süresi içinde açılmayan bir idari davanın daha sonra açılabilmesini sağlayan herhangi bi yol veya imkan bulunmamaktadır.
II. DAVA AÇMA SÜRELERİ
A. Genel Dava Açma Süreleri
Dava açma süresi, kanunlarda ayrı süre gösterilmeyen hallerde;
▶ Danıştayda ve idare mahkemelerinde 60 gün30;
▶ Vergi mahkemelerinde 30 gündür (İYUK m. 7/1).
B. Özel Dava Açma Süreleri
a) 30 Günlük Süreye Tabi Olan Davalar: Gerek İdari Yargılama Usulü Kanunu’nda gerekse diğer kanunlarda 30 günlük özel dava açma süresine tabi kılınan davalara şunlar örnek verilebilir:
▶ İvedi yargılama usulüne tabi davalar (İYUK m. 20A/2-a),
▶ Kamulaştırma işlemlerine karşı açılacak iptal davaları (KK m. 14/1),
▶ Büyükşehir bedeliye meclisince ilçe belediye bütçelerinde yapılan değişikliklere karcı açılacak davalar (BŞBK m. 25),
▶ Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun Uyarınca Tesis Edilen İşlemlere karşı açılacak davalar (6306 s. K. m. 6/9),
▶ Çevre Kanunu uyarınca verilen idari yaptırım kararlarına karşı açılacak davalar (ÇK m. 25/2),
▶ Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uyarınca verilen idari yaptırım ka-rarlarına karşı Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılan itirazların reddedilmesi üzerine açı-lacak davalar (SSGSSK m. 102),
▶ Dernekler Kanunu uyarınca verilen cezalara karşı açılacak davalar (DerK m. 33),
▶ Odaların ve borsaların üyelerine verilen idari para cezalarına karşı açılacak davalar (TOBBK m. 93),
▶ Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun uyarınca verilen idari yaptırım kararlarına karşı açılacak davalar (TKHK m. 78),
▶ Petrol İşleri Genel Müdürlüğü tarafından verilen idari para cezalarına karşı açılacak da-valar (TPK m. 23/4).
b) 15 Günlük Süreye Tabi Olan Davalar: Çeşitli kanunlarda 15 günlük özel dava açma süresine tabi kılınan davalara şunlar örnek verilebilir:
▶ Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun uyarınca uygulanan ihtiyati hacizde ha-ciz sebebine yapılacak itirazlar (m. 15),
▶ Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun uyarınca ihtiyati tahakkuk üzerine uy-gulanan ihtiyati hacizde ihtiyati tahakkuk sebebine ve miktarına yapılacak itirazlar (m. 20),
▶ Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun uyarınca gönderilen ödeme emrine karşı açılacak yapılacak itirazlar (m. 58),
▶ Emlâk Vergisi Kanunu uyarınca belirlenen bina metrekara normal inşaat bedellerine karşı açılacak davalar (VUK mükerrer m. 49/2),
▶ Danıştay Yüksek Disiplin Kurulunca Danıştay meslek mensuplarına verilen disiplin cezala-rına karşı açılacak davalar (DK m. 75/2),
▶ Radyo ve Televizyon Yayınlarının Kuruluş ve Hizmetleri Hakkında Kanun uyarınca verilen idari yaptırım kararlarına karşı açılacak davalar (6112 s. K. m. 32/9),
▶ Valiliklerce yabancılar hakkında alınan sınırdışı etme kararlarına karşı açılacak davalar (YUKK m. 53/3),
▶ Esnaf ve sanatkar birliklerinin disiplin kurullarınca verilen cezalara karşı açılacak davalar (5362 s. K. m. 24/5).
c) 10 Günlük Süreye Tabi Olan Davalar: Çeşitli kanunlarda 10 günlük özel dava açma süresine tabi kılınan davalara şunlar örnek verilebilir:
▶ Millî Eğitim Bakanlığı ile ÖSYM tarafından yapılan merkezî ve ortak sınavlar, bu sınavlara ilişkin iş ve işlemler ile sınav sonuçları hakkında açılacak davalar (İYUK m. 20B/1-a),
▶ Valinin il encümeni kararlarına karşı açacağı davalar (İÖİK m. 27/6),
▶ Belediye başkanının belediye meclisi kararlarına karşı açacağı davalar (BelK m. 23).
d) 7 Günlük Süreye Tabi Olan Davalar: Çeşitli kanunlarda 7 günlük özel dava açma süresine tabi kılınan davalara şunlar örnek verilebilir:
▶ Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu yarınca umuma açık istirahat ve eğlence yerlerinin işletmecilerine verilen idari para cezalarına karşı açılacak davalar (PVSK m. 6/2),
▶ Organik Tarım Kanunu, Tohumculuk Kanunu ve Su Ürünleri Kanunu uyarınca verilen idari para cezalarına karşı açılacak davalar (5262 s. K. m. 13; 5553 s. K. m. 12/5; 1971 s. K. ek m. 3).
