İDARİ İŞLEMİN UNSURLARI
İdari Yargılama Usul Kanunu’nun iptal davasını tanımlayan 2. maddesinin 1. fıkrasının a bendinde; şöyle demektedir: “İdari işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlal edilenler tarafından açılan iptal davaları, …” Bu hüküm, iptal davalarında yargılanacak unsurları belirterek aslında idari işlemin unsurlarını belirtmektedir.
Bu beş unsurun her biri (yetki, şekil, sebep, konu ve maksat) idari işlemde mutlaka bulunmalıdır ve aslında her bir unsur idari işleme sorulan bir sorunun cevabını oluşturur:
‒ Yetki: “Kim” sorusunun cevabını oluşturur. Gerçekte işlemi yapan kişi ile mevzuatta o işlemi yapması için öngörülen kişi uyuşmuyorsa o işlem yetki açısından hukuka aykırıdır.
‒ Şekil: “Nasıl” sorusunun cevabını oluşturur. Hukuki işlem somut olarak nasıl yapılmalıdır?
‒ Sebep: “Neden” sorusunun cevabını oluşturur. Ancak burada incelenecek olan idareyi o işlemi yapmaya iten somut olay ya da olgulardır.
‒ Konu: “Ne” sorusunun cevabını oluşturur. İdari işlemden doğan sonuç nedir? Genellikle işlemin adı, o işlemin konusunu da açıklar. (Kamulaştırma işlemi)
‒ Amaç: “Neden” ya da “Ne için?” sorusunun cevabını oluşturur. Sebep unsurundan farklı olarak buradaki neden sorusu, somut değil soyut niteliktedir. Bütün idari işlemlerde genel amaç kamu yararıdır; ancak bazı işlemlerde daha spesifik amaçlar taşıyan hukuki işlemler de olabilir.
5 unsurun 2’si dışsal (yetki ve şekil), yani idari işlemin yapılış sürecine ilişkin, 3’ü maddi (sebep, konu ve amaç); yani işlemin esasına, özüne ait unsurlardır.
