HUKUKİ İŞLEM KAVRAMI
Hukuk düzeninin öngördüğü sınırlar içinde, gerektiğinde diğer ek kurucu unsurlarla beraber, hukuki sonuçlar doğurmaya yönelmiş, bir yada daha fazla kişinin irade açıklamalarından oluşan hukuki bir olgudur.
Hukuki işlemin kurulabilmesi için gerekli olan unsurlara kurucu unsurlar denir. Kurucu unsurlar irade açıklaması ve irade açıklamasının kabulü (hukuki sonuç)tur. Eğer bir hukuki işlemin kurucu unsurlarından biri eksikse o işlem yoktur.
Hukuki işlemin kurulmuş olması yetmez, aynı zamanda geçerli ve hükümlerini doğurması gerekir. İşte Hukuki işlemin geçerli olarak kurulmasını sağlayan unsurlara geçerlilik unsurları denir. Bu unsurlar, hukuki işlemin hukuka, ahlaka, kamu düzenine, şekil şartlarına, ehliyet şartına bakılarak bulunur. Geçerlilik unsurlarından biri eksik olan bir hukuki işlem kurulmuş sayılır ve fakat geçerli değildir. Ölü doğmuştur. Bu nedenle hiçbir hüküm ve sonuç doğurmaz. Sonradan geçerli hale gelemez.
Kurucu ve geçerlilik unsurları tam olan, hukuki işlemin hüküm ve sonuç doğurması için daha başka şartların gerçekleşmesi de gerekebilir. Geçerli olan hukuki işlemin hüküm ve sonuç doğurabilmesi için aranan bu şartlara ve unsurlara etkinlik unsuru denir. Örneğin, küçüğün tek başına yaptığı işlemin hüküm ve sonuç doğurması için velisinin onayı (icazeti) aranır. Eğer icazet varsa hüküm ve sonuç doğurur. Burada hukuki işlem geçerli olarak kurulmuştur ve fakat hüküm ve sonuç doğurması etkinlik unsurunun gerçekleşmesine bağlıdır.
Bir hukuki işlemin geçerli bir biçimde kurulabilmesi için en başka irade beyanı ve kabul (icap+kabul) gerekir.
Roma da hukuki işlem kavramına bu şekilde rastlanmamaktadır. Kaynaklarda “nogotium” kavramı bulunmakta ancak bu kavram hukuki işlemden çok, iş ve faaliyet alanında kullanılmaktadır. Romalı hukukçular, bir hukuki işlem teorisi geliştirip sistemleştirmedikleri halde tek tek hukuki işlemlerin neler olduğunu ve bunların geçerlilik şartlarını tespit etmişlerdir. Bu durum, Romalı hukukçuların teoriden çok pratik hukuka önem vermelerinden kaynaklanmaktadır.
