Hukuk Kurallarını Yorumlamada Yararlanılan Mantık Kuralları
1. Benzetme(Kıyas) Yolu
2. Aksi ile Kanıt Yolu
3. Önceliklilik(Evleviyet) Yolu
1) Benzetme(Kıyas) Yolu
Kıyas, kanunda belli bir hukuksal durum veya ilişki için konulmuş olan kuralı, o durum veya ilişkiye benzeyen ve fakat hakkında hüküm bulunmayan başka bir durum veya ilişkiye de uygulamayı ifade eder. Örneğin, trende “sigara içilmez” yazısı varsa bunu sadece trende sigara içmek yasaktır, puro içilebilir diye yorumlayamayız. Kıyasen trende puro, pipo içilmesi de yasaktır sonucunu çıkarmak gerekir.
Kıyas için, söz konusu iki durum veya ilişki arasında ortak noktalar – benzerlikler – olmalıdır. Makul benzerlik yoksa kıyas yapılamaz.
Kıyas bazen kanunda bizzat belirtilmiş olabilir.
TBK – Madde 246: Taşınır satışına ilişkin kurallar, kıyas yoluyla taşınmaz satışında da uygulanır.
Ceza hukukunda kıyas yapılmaz.
2) Aksi ile Kanıt Yolu
Kanunda açık bir şekilde düzenlenmiş olan bir konunun, kanunda yer almamış zıt davranışı da düzenlemiş olduğu varsayılır.
Bu ilke ceza hukukunda “yasaklanmamış olan bir şeyin yapılmasına izin verilmiştir.” Kuralından kaynaklanmaktadır. Örneğin bir yerde kumar oynanması yasaklanmışsa sigara içilmesine engel olmadığı sonucu çıkabilir.
Yine bu yöntem sınırlayıcı şekilde belirli süjeler için yükümlülük getiren hukuk kuralları alanında da uygulanabilir. Örneğin 20 yaşına giren her erkek askere gitmek zorundadır kuralından kadınların askerlik yükümlülüğü olmadığı sonucu çıkabilir.
Bu yolun amacına, mantık kurallarına uygun kullanılması gerekir. Örneğin sokağa çöp dökmek yasaktır şeklindeki bir kuraldan caddeye çöp dökmek serbesttir diye bir çıkarımda bulunmamak gerekir.
3) Önceliklilik (Evleviyet) Yolu
Belirli bir somut olay için öngörülmüş olan bir yasa hükmünün, o olaya çok benzeyen başka bir olaya da uygulanması gerektiğinin çok belirgin olduğu hallerde bu yola başvurulur.
Çoğun içinde az da vardır prensibinden kaynaklanır.
Örneğin trafik kurallarına göre bir yerde durulması yasaksa evleviyetle park edilmesi de yasaktır. Beş çocuklu bir aileye para yardımı yapılacağına dair bir kural varsa evleviyetle beşten fazla çocukla aileler de bu yardımdan yararlanırlar.
