YORUM METODLARI
Normun anlamını bulma çabasının; sadece yorumcunun keyfine bırakılmadan, sonradan denetlenebilecek bir biçimde güvenilir olarak yürütülebilmesi için belli metodlara uyulması gerekir. Bu metodlar şunlardır:
1. Lafzi Yorum(Söze Göre Yorum – Deyimsel
Yorum)
2. Tarihsel Yorum
3. Amaçsal Yorum
4. Karma Yorum
5. Genişletici veya Daraltıcı Yorum
1) Lafzi Yorum (Söze Göre Yorum – Deyimsel Yorum)
Bu yorumda kanunun mantık ve deyimsel olarak anlamı araştırılmaktadır. Bunu yaparken, kanunda kullanılan ifadelere, kullanılan kelimelere, dil kurallarına, dilbilgisi kurallarına dikkat edilir.
Kullanılan ifadelerin kelime anlamlarına yönelik incelemeler yapılır. Bu yöntemde benzetme, aksi ile kanıt gibi çeşitli mantık kurallarından yararlanılır. Bu yöntemin özelliği, yasaların sözlerine bağlı kalınması ve onun dışına çıkılmamasıdır.
Bu yorum yöntemi, kanun koyucunun kanundaki sözcükler kullanırken onların sözlük anlamlarına ve dilbilgisi kurallarına uyduğu varsayımına dayanır. Hâlbuki kanun koyucu bu konuda her zaman gerekli özeni göstermemektedir. Kaldı ki sözcüklerde zaman içinde anlam değiştirebilirler. Bu yönüyle bu metod eleştirilmektedir.
2) Tarihsel Yorum
Bu yöntem ile yasa koyucunun, yasayı koyarken izlediği amaç araştırılır. Bunun için yasaların sözleri yeterli değildir. Yasanın hazırlık çalışmaları, komisyon ve meclisteki konuşmalar, tartışmalar, yasanın gerekçesinden yararlanılarak yorum yapılır.
Bu yönteme özel yorum yöntemi ya da sübjektif yorumlama yöntemi de denilir.
Bu yöntem yasa koyucunun amacının belli olabileceği ölçüde yararlı olur ve sonuç verir.
Bu yöntem, mutlakıyetle yönetilen rejimlere daha uygun olabilir. Zira bu tip rejimlerde hükümdarın iradesi kanun teşkil eder.
Toplumsal yaşam değişim halindedir. Yasa yapılırken egemen olan anlayışa göre, toplumun gereklerini karşılamak her zaman geçerli ve gerçekçi bir yol olamaz.
3) Amaçsal Yorum(Teleolojik – Objektif – Gai Yorum)
Kanunun metni ve hazırlık çalışmaları kanun anlaşılmasına ışık tutmaktadır. Ancak bu yeterli değildir.
Yasalar yürürlüğe girdikten sonra onu hazırlayanların görüş ve düşüncelerinden bağımsız bir hâl alırlar. Esas olarak kanunun amacının ve özellikle zamanın gereksinimleri ile devrin görüş ve düşünceleri hiçbir zaman gözden uzak tutulmamalıdır. Zira hukuk yaşayan bir düzendir ve her devrin ve neslin ihtiyaçlarına cevap vermelidir.
Bu yorum, doktrin ve içtihatlarda egemen olan yorumdur.
4) Karma Yorum
Diğer 3 yorum türünden birlikte yararlanılması ile yapılan yorumdur. Ancak bu yöntemler dengeli bir şekilde kullanılmalıdır.
5) Genişletici veya Daraltıcı Yorum
Genişletici Yorum: Yorum yapılacak metnin amacını da dikkate alarak, sözlerinin ötesinde daha geniş bir anlam verilmesidir.
Daraltıcı Yorum: Yorum yapılacak metnin amacını da dikkate alarak, sözlerinin anlattığından daha dar bir anlam verilmesidir.
Örneğin bir yasada “kanuna aykırı…” gibi bir ifade varsa, bunu kanun, tüzük, yönetmeliklere aykırı şeklinde yorumlanırsa genişletici; sadece kanun olarak yorumlanırsa daraltıcı yorum yöntemine başvurulmuş olur.
