Tazminatın Tayini
Tazminat davasında tespit edilen zarar miktarı tayin edilecek tazminatın üst sınırını belirler. Bu sınırın üzerinde tazminata hükmedilemez. Zira tazminatın amacı zararı gidermektir. Tazminat miktarının zararın altında bir miktar olarak tayin edilmesi ise mümkündür.
TBK m.51 hükmüne göre hâkim hem tazmin tarzını hem de tazminat miktarını tayin edecektir. Buna göre tazminat miktarı tayin edilirken bir taraftan failin kusurunun derecesinin diğer taraftan durum ve şartların, yani olayın özelliklerinin dikkate alınması gerektiğini belirtmektedir. Buna göre failin kusurunun ağır olmaması veya olayın özellikleri tazminat miktarında indirim yapılmasına yol açabilir. Bu etkenlere zararın tamamın karşılayacak tazminat miktarının azalmasına yol açtıkları için “tazminatın tenkisi (indirilmesi) sebepleri” denilmektedir.
Tazminatın azaltılmasına yol açan etkenler 2 grupta incelenebilir.
1- Failin Kusur Derecesinin Etkisi: TBK 51’ de belirtildiği üzere hakim, tazminatın miktarını tayin ederken failin kusur derecesini dikkate alacaktır. Bu durum bir haksız fiili kasten işleyen kimse ile hafif bir ihmal sonucu işleyen kimsenin aynı miktarda tazminata mahkûm edilmesini engelleyerek daha adil bir karara varmayı sağlamaktadır.
2- TBK m.52′ de Belirtilen İndirim Sebepleri
*Mağdurun Rızası: Mağdurun geçerli bir şekilde önceden zarara razı olması fiilin hukuka aykırılığını engellediği için esasen sorumluluk söz konusu olmaz. Şayet failin davranışı mağdurun razı olduğu sınırı aşmışsa bu takdirde fiil hukuka aykırıdır ve sorumluluğa yol açar. Fakat mağdurun rızasının varlığı zararın tamamının tazminine engel olabilir. Diğer bir ifadeyle hâkim mağdurun rızasını göz önünde tutarak tazminatı tamamen tenkis edebilir.
*Mağdurun Müterafik (Birlikte) Kusuru: Mağdurun makul bir insandan beklenen davranışta bulunmayarak zararın meydana gelmesinde veya artmasında etkili olmasına müterafik (birlikte) kusur denir. Bu durum da tazminattan indirim sebebi olarak dikkate alınmaktadır.
*Mağdurun Sorumlu Olduğu Diğer Etkenler: Mağdurun kusuru olmadan sorumlu bulunduğu etkenlerin varlığı halinde de tazminat tenkis edilebilir. Mağdurun zararının doğmasına veya artmasına yardımcı olan davranışı kusursuz sorumluluk hükümlerinden birinin kapsamına girecek nitelikteyse bu takdirde de TBK m. 52/1 uyarınca tazminattan indirim yapılır. Mesela B’ nin A’ ya zarar vermesinde A’ nın yanında çalışan işçinin de etkisi olmuşsa B’ nin ödeyeceği tazminat tayin edilirken A’ nın yanında çalışanın fiilinden sorumlu olduğuna ilişkin hükümler (TBK m.66) kıyasen dikkate alınarak tazminat tenkis edilebilir.
*Failin Yoksulluğa Düşecek Olması
TBK m.52/2 hükmedilecek tazminatın davalıyı yoksulluğa düşüreceği hallerde şayet failin kusuru hafif ise, bu durumun tazminatın tenkisine yol açabileceğini belirtmektedir. Tenkisin söz konusu olabilmesi için iki şartın, yani hem yoksulluğa düşme hem de hafif kusurun bulunması gerekir.
Zamanaşımı
Tazminat davasının tabi olduğu zamanaşımı süresi TBK m. 72’de düzenlenmiştir. Haksız fiil nedeniyle tazminat davası açma hakkı mağdurun, zararı ve faili öğrendiği tarihten itibaren işlemeye başlayan 2 yıllık zamanaşımı süresine tabidir. Bu dava hakkı herhalde zarar verici fiilin vuku bulduğu tarihten itibaren 10 yıl geçmekle zamanaşımına uğrar. Haksız fiil aynı zamanda ceza kanunları uyarınca suç ise ve ceza kanunlarına göre daha uzun bir ceza davası zamanaşımı süresi öngörülmüşse tazminat davası da bu süreye tabi olur.
