BİLANÇO

Belirli bir tarihteki mali bilgileri kapsamına alır ve işletmenin dönem sonunda mali bilgileri hakkında bilgi verir. Yıl içinde işletmenin mali durumunda meydana gelen değişmeleri sadece bir dönem bilançosuna bakarak elde etmek mümkün olamaz. Bu nedenle bilanço, bir işletmenin belirli bir tarihteki varlıklarını ve bu varlıklar üzerinde kimlerin hak sahibi olduğunu gösteren “statik” bir mali tablodur.

Diğer bir deyişle, işletmenin mali durumunu veya ödeme gücünü çıkarıldığı tarih itibariyle gösterdiğinden, dönem içinde mali durumda veya ödeme gücünde meydana gelen değişiklikleri göstermediği için, bilanço statik bir mali tablodur.

BİLANÇO İLKELERİ

Bilanço ilkelerinin amacı; sermaye koyan veya sonradan kendilerine ait kârı işletmede bırakan sahip ve hissedarlar ile alacaklıların işletmeye sağladıkları kaynaklar ve bunlarla elde edilen varlıkların muhasebe kayıt, hesap ve tablolarında anlamlı bir şekilde tespit edilmesi ve gösterilmesi yoluyla, belli bir tarihte işletmenin mali durumunun açıklıkla ve ilgililer için gerçeğe uygun olarak yansıtılmasıdır (Akdoğan ve Sevilengül, 2007, s.57).

Varlıklara İlişkin İlkeler

1) Dönen Varlık Ayrımında Bir Yılın Ölçüt Alınması İlkesi: İşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde paraya dönüşebilecek varlıkları, bilançoda dönen varlıklar grubu içinde gösterilir. Dönen varlıklar bilançoda 8 grupta toplanmıştır. Bunlar aşağıda verilmiştir:

1) Hazır Değerler (Kasadaki nakit, bankalardaki nakit, çek şeklindeki nakit, pul, vadesi gelmiş kupon, banka ve posta havaleleri gibi),

2) Menkul Değerler (Hisse senedi, tahvil, hazine bonosu, finansman bonosu, yatırım fonu katılma belgesi, kâr-zarar ortaklığı belgesi, gelir ortaklığı senedi gibi),

3) Ticari Alacaklar (Ticari mal, mamül ve hizmet satışlarından meydana gelen senetli ve senetsiz alacaklarla, ticari amaçla verilen depozito ve teminatlar),

4) Diğer Alacaklar (Bir ticari nedene dayanmadan meydana gelmiş senetli ve senetsiz alacaklar),

5) Stoklar (İlk madde ve malzeme, yarı mâmül, mâmül, ticari mal ve diğer stoklar),

6) Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri (Bir yıldan uzun süreli inşaat taahhüt maliyetlerini kapsamaktadır),

7) Gelecek Aylara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları ( İçinde bulunulan dönemde ortaya çıkan ve gelecek döneme (12 aya) ait giderlerle, içinde bulunulan döneme ait olan ve kesin borç kaydı gelecek dönemde (12 ayda) yazılacak olan gelirler),

8) Diğer Dönen Varlıklar (İndirilecek KDV, diğer KDV, peşin ödenen vergiler ve fonlar, personele verilen avanslar, sayım ve tesellüm noksanları, diğer çeşitli dönen varlıklar).

2) Duran Varlıkların Ayrımı İlkesi: İşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde paraya dönüşemeyen, hizmetlerinden bir hesap döneminden daha uzun süre yararlanılan uzun vadeli varlıkları, bilançoda duran varlıklar grubu içinde gösterilir. Dönem sonu bilanço gününde bu grupta yer alan hesaplardan vadeleri bir yılın altında kalanlar dönen varlıklar grubunda ilgili hesaplara aktarılır. Duran varlıklar bilançoda 8 grupta toplanmıştır. Bunlar aşağıda verilmiştir:

1) Ticari Alacaklar (Bir yıldan uzun vadeli senetli ve senetsiz ticari alacaklarla, verilen depozito ve teminatlar),

2) Diğer Alacaklar (Bir yıldan uzun vadeli ve ticari mal, mamül ve hizmet satışı dışında kalan alacaklar),

3) Mali Duran Varlıklar (Bağlı –bir yıldan uzun sürede nakde çevrilmesi söz konusu olan- menkul kıymetler, iştirakler, bağlı ortaklıklar, diğer mali duran varlıklar),

4) Maddi Duran Varlıklar (Fiziki bir varlığa sahip olup, gözle görülebilen ve elle dokunulabilen sabit değerlerle, yapılmakta olan yatırımlar ve maddi duran varlık edinmek üzere verilen sipariş avansları ve amortismanlar),

5) Maddi Olmayan Duran Varlıklar (Fiziki bir varlığa sahip olmayan, gözle görülüp, elle dokunulamayan duran varlıklarla (haklar ve şerefiye gibi) kuruluş ve örgütlenme giderleri, araştırma ve geliştirme giderleri, özle maliyetler diğer maddi olmayan duran varlıklar, maddi olmayan duran varlık edinmek amacıyla verilen sipariş avansları ve amortismanlar),

6) Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar (Arama giderleri, hazırlık ve geliştirme giderleri, diğer özle tükenmeye tâbi varlıklar, özel tükenmeye tâbi varlık edinmek üzere verilen avanslar ve tükenme ayları),

7) Gelecek Yıllara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları (İçinde bulunulan dönemde ortaya çıkan ve gelecek yıllara ait giderlerle, içinde bulunulan döneme ait olan ve kesin borç kaydı gelecek yıllarda yapılacak olan gelirler),

8) Diğer Duran Varlıklar (Gelecek yıllarda indirilecek KDV, diğer KDV, gelecek yıllar ihtiyacı stoklar, vb.).

3) Karşılık Ayırma İlkesi: Bilançoda varlıkları, bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değerleriyle gösterebilmek için, varlıklardaki değer düşüklüklerini göstererek karşılıkların ayrılması zorunludur.

Dönen varlıklar grubu içinde yer alan menkul kıymetler, alacaklar, stoklar ve diğer dönen varlıklar içindeki ilgili kalemler için yapılacak değerleme sonucu gerekli durumlarda uygun karşılıklar ayrılır.

Bu ilke, duran varlıklar grubunda yer alan alacaklar, bağlı menkul kıymetler, iştirakler, bağlı ortaklıklar ve diğer duran varlıklardaki ilgili kalemler için de geçerlidir.

4) Dönem Ayırıcı Aktif Karakterli İşlemlerin Ayrıca Gösterilmesi İlkesi: Gelecek dönemlere ait olarak önceden ödenen giderler ile cari dönemde tahakkuk eden ancak, gelecek dönemlerde tahsil edilecek olan gelirler kayıt ve tespit edilmeli ve bilançoda ayrıca gösterilmelidir.

5) Vadeli Alacakların Bilanço Günündeki Değerine İndirgenmesi İlkesi: Dönen ve duran varlıklar grubunda yer alan alacak senetlerini, bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değerleri ile gösterebilmek için reeskont işlemi yapılmalıdır.

6) Birikmiş Amortismanların Gösterilmesi İlkesi: Bilançoda duran varlıklar grubunda yer alan maddi duran varlıklar ile maddi olmayan duran varlıkların maliyetini çeşitli dönem maliyetlerine yüklemek amacıyla, her dönem ayrılan amortismanların birikmiş tutarları ayrıca bilançoda gösterilmelidir.

7) Birikmiş Tükenme Paylarının Gösterilmesi İlkesi: Duran varlıklar grubu içinde yer alan özel tükenmeye tabi varlıkların maliyetini çeşitli dönem maliyetlerine yüklemek amacıyla, her dönem ayrılan tükenme paylarının birikmiş tutarları ayrıca bilançoda gösterilmelidir.

8) Alacakların Özelliklerine Göre Ayrılma İlkesi: Bilançonun dönen ve duran varlıklar grubunda yer alan alacaklar, menkul kıymetler, bağlı menkul kıymetler ve diğer ilgili hesaplardan ve yükümlülüklerden işletmenin sermaye ve yönetim bakımından ilişkili bulunduğu ortaklara, personele, iştirakler ve bağlı ortaklıklara ait olan tutarların ayrı gösterilmesi temel ilkedir.

9) Kesin Olmayan Alacaklar İçin Tahakkuk Yapılmaması İlkesi: Tutarları kesinlikle saptanamayan alacaklar için herhangi bir tahakkuk işlemi yapılmaz. Bu tür alacaklar bilanço dipnot veya eklerinde gösterilir.

10) Kullanılması Hukuken Sınırlı Varlıkların Belirtilmesi İlkesi: Verilen rehin, ipotek ve bilanço kapsamında yer almayan diğer teminatların özellikleri ve kapsamları bilanço dipnot veya eklerinde açıkça belirtilmelidir. Bu ilke, alınan rehin, ipotek ve bilanço kapsamında yer almayan diğer teminatlar için de geçerlidir. Ayrıca, işletme varlıkları ile ilgili toplam sigorta tutarlarının da bilanço dipnot veya eklerinde açıkça gösterilmesi gerekmektedir.