İDARENİN YASAMA ORGANI TARAFINDAN DENETLENMESİ:
Buna siyasi denetim de denir. TBMM aslında idareden ziyade hükümeti denetlemektedir. Çünkü hükümet program ve politikalarını idare aracılığıyla uygulamaktadır.(istisnası ise mahalli idareler) mahalli idarelerin eylem ve işlemlerinden hükümet sorumlu tutulamaz.
A) Hükümetin Denetlenmesi Suretiyle İdarenin Denetlenmesi:
Anayasaya göre TBMM’nin görev ve yetkilerinden biri de hükümeti denetlemektir. Bunun “soru, meclis araştırması, genel görüşme, gensoru, meclis soruşturması” yolları ile yapar. “Soru-meclis araştırması ve genel görüşme” bilgi edinmeye yöneliktir, hukuksal sonuçları yoktur. Hukuksal sorunları olanlar “Gensoru ve Meclis soruşturması” dır. Gensoru bir parti grubu adına en az 20 milletvekilin imzasıyla verilen bir önergedir. Bakanlar kurulu veya bir bakanın düşmesi için üye tamsayısının salt çoğunluğu gerekir. “Meclis Soruşturması” ise Başbakan veya bakanlar hakkında üye tam sayısının en az 1/10’nin vereceği önerge ile olur. 1 ay içinde görüşülerek gizli oylama ile karara bağlanır. Gerek görüldüğünde Yüce Divan’a sevk edilir. Bunun için yine üye sayısının salt çoğunluğu aranır.
B) TBMM Bünyesinde Kurulan Komisyonlar Tarafından İdarenin Denetlenmesi:
1.TBMM’nin dilekçe komisyonu tarafından denetlenmesi:
74. Md. İle 3071 sayılı DHKDK 3.md vatandaşlar ve Türkiye’de ikamet eden yabancılar kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve şikayetleri hakkında yetkili makamlara ve TBMM’ye yazı ile başvurma hakkına sahiptir. Bu başvurular önce Başkanlık Divanı, ardından Dilekçe komisyonu ve duruma göre Genel Kurul tarafından incelenir. Komisyon kararları bağlayıcı değildir,
-Belli konuyu ihtiva etmeyenler
-Yargının göreve alanına giren konular
-4.md de gösterilen şartlara uymayanlar incelenmezler.
2.TBMM’nin insan haklarını inceleme komisyonu tarafından denetlenmesi:
İnsan Haklarının İnceleme Komisyonu, ülkemizde insan haklarının ulusal düzeyde korunması amacıyla kurulan ilk ulusal insan hakları koruma mekanizmasıdır. Komisyon her yıl faaliyet rapor hazırlar. Bu raporlar TBMM Başkanlığı’na sunularak genel kurulda okunup görüşülebilir. Başkanlık kovuşturma açılması için raporu ilgili mercilere gönderebilir.
