Dilekçelerin Verilmesi Tahkikat Aşaması
Ön inceleme aşaması tamamlandıktan sonra davanın en önemli aşaması olan “tahkikat” aşamasına geçilir. Bu şamada tarafların dilekçelerinde öne sürdüğü ve ön inceleme tutanağında tespit edilen vakıa ve iddiaların doğru olup olmadığı araştırılır, taraflar bu hususta ispat faaliyetinde bulunurlar.
Tahkikatın amacı, tarafların iddia ve savunmalarının doğruluğunu araştırarak hâkimin karar verebilmesi bakımından bunların aydınlatılmasıdır. Ortaya konulan vakıaların doğruluğunu tespittir. Medeni usul hukukunda dava malzemeleri taraflar tarafından getirilir bu malzemelere göre mahkeme karar verir. Ancak res’ en araştırma ilkesinin geçerli olduğu davalarda hakkim kendiliğinden araştırma yapar.
Tahkikat aşaması vakıaların ileri sürüldüğü ve delilerin toplandığı değil, vakıalar ve onları ispata yarayan delillerin incelendiği aşamalardır.
Tahkikat Yapılmasına Gerek Bulunmaması
Mahkeme ön inceleme aşamasından sonra başkaca bir tahkikat işlemin gerek olmadığını görürse, yani mevcut dosya içeriği ile usul ya da esas bakımından bir karar vermek mümkünse nihai bir kararla davayı sonlandırabilir.
Tahkikat incelenmesi gereken bir konu varsa yapılır. İncelenecek bir husus olmayıp yargılama ön inceleme sonucu yeterince aydınlatılmışsa tahkikata gerek kalmaz.
Ayrıca;
- Usule ilişkin nihai bir kararın verilmiş olması
- Dava konusu hak zamanaşımına uğramış ise ve davalı da zamanaşımı def’inde bulunmuş ise hâkim tahkikat aşamasına geçmeden vereceği nihai bir kararla yargılamayı sona erdirir.
- Davaya ilişkin hak düşürücü süre geçmiş ise tahkikat aşamasına geçilmeden yargılama sona erer.
- Ön inceleme aşamasında taraflar sulh olmuşsa hâkim bunu göz önüne alarak hakim tahkikat aşamasına geçmeden yargılamayı sona erdirir.
- **Zamanaşımına uğramış bir hak dava edildiğinde zamanaşımına dayanak verilen ret kararı esasa ilişkin bir karardır.
Tahkikat Yapılmasına Gerek Bulunması (Davanın Hüküm için Yeterince Aydınlatılmamış Bulunması)
Ön inceleme aşamasından sonra, tarafların iddia ve savunmaları, bu iddia ve savunmalara göre sunulan deliller çerçevesinde ortaya çıkan uyuşmazlık noktaları o anda hüküm vermeye yeterli değilse, yani dava yeterinde aydınlatılmamışsa tahkikat yapılacaktır.
Tahkikat aşamasında mahkeme her iki tarafı usulüne uygun duruşmaya davet edip, davada ileri sürülen vakıalar hakkında dinleyebilir. Tahkikat duruşmalarda yapılır ancak tek tahkikat yöntemi duruşma değildir.
Tarafların dinlenilmek zere mahkemeye gelmeleri için mahkemeye verilecek süre iki haftadan az olamaz. Duruşma davetiyesinin tebliği ile duruşma arasında en az iki hafta süre olmalıdır. Bu süre iki taraftan birisinin talebi üzerine ya da re’sen uzatılıp kısaltılması mümkündür.
Tahkikatta tarafların ileri sürdükleri bütün iddia ve savunmalar birlikte incelenir. Tahkikatın amacı delil toplamak değil delil incelemektir.
Tahkikatın başında toplanmış olan delillerle dava konusu vakıalar hüküm vermeye yetecek derecede aydınlanmış ise, mahkeme taraflara tahkikatın bittiğini söyle ve sözlü yargılamaya başlar.
Tahkikat aşamasında usule ilişkin bir sebeple dava reddedilebilir mi? Bunun cevabı evettir. Örneğin görevsizlik veya kesin yetkinin varlığı durumunda dava usule ilişkin bir nedenle tahkikat aşamasında reddedilebilir.
