Zilyetlik (Possessio)
Zilyetlik, bir malı fiilen elde bulundurma halidir. Hukuk tarafından korunan fiili hakimiyete zilyetlik denir. Malın son nizasız fiili hakimi hukuk tarafından korunur. Bu koruma interdictum ile sağlanır.
Interdictum Himayesinden Faydalanan Zilyetler:
Roma hukukunda interdictum himayesinden yararlanan zilyetler kendisi için zilyet ve başkası için zilyet olarak iki gruba ayrılır.
Kendisi için zilyet olanlar grubuna:
Aynı zamanda malik olan zilyet, Kendisini malik sanan iyiniyetli zilyet ve Kötü niyetli zilyet girmektedir.
Başkası için zilyet olanlar grubuna ise:
Uzun vadeli kiracı olanlar, Rehinli alacaklı, Precarium alan ve Yediemin girmektedir. Bunlarda müşterek olan nokta, malı gereğinde başkasına verme iradesiyle zilyetliklerine geçirme ve zilyetliklerinde bulundurmadır. Başka bir ifade ile bu gruba giren zilyetlerde malı kendisi için hakimiyetinde bulundurma iradesi yoktur.
Roma’da bunlar dışındaki kimseler zilyet değildir ve interdictum ile korunmazlar. Bu kimseler detentor sayılırlar. Detentor, zilyetlik şartları bulunmadan bir malı fiili egemenliğinde bulundurun kimsedir. Ariyet veya vedia alan, hizmet ve istisna akitlerinde işi gören, vekil ve vekaletsiz olarak işi yapan kimse detentor’dur. Bütün bu hallerde malı bunlara veren kimseler malın zilyedi olarak kalırlar. Detentor’ların elindeki mallara tecavüz olursa interdictum’ları bunlara malı veren kimseler kullanabiliyordu. Detentor ise malı verene akitten doğan davayı açabilirdi.
Türk hukukundaysa herkes zilyet olarak kabul edilmektedir. Roma’da bir malın tek zilyedinin olduğu kabul edilirken, bugün iki kişinin aynı anda zilyet olabileceği kabul edilmiştir. Bugün bir malı kiralayan da kiracı da zilyettir ve koruma vasıtalarından yararlanırlar. Türk hukukunda Roma’dan farklı olan unsurlar, her fiili hakimin zilyet olması ve bir malda birden fazla zilyedin bulunmasıdır.
Zilyetliğin Unsurları
Zilyetliğin unsurları iki tanedir: ,
Maddi Unsur (Corpus Possessiones), mal üzerinde fiili hakimiyetin herkesin görebileceği şekilde tesis edilmesidir.
Manevi Unsur (Animus Possessiones), zilyetliğin kazanılması ve devam etmesi için gerekli olan zilyet olma iradesidir.
Zilyetliğin elde edilmesi için bu iki unsurunda bulunması şarttır. Bunlardan sadece birinin bulunması zilyetliğin elde edilmesi için yeterli değildir.
