Ücretin Miktarı
İşçiye ödenecek ücret iş sözleşmesinde veya toplu iş sözleşmesinde kararlaştırılabilir. İşveren, sözleşmede hüküm bulunmayan hallerde ise, asgari ücretten az olmamak üzere emsal ücreti ödemekle yükümlüdür. Ücretin miktarı, işçinin kişisel özellikleri, işyerindeki ya da meslekteki kıdemi, meslek unvanı, yapılan işin niteliği, iş sözleşmesinin türü, işyerinin özellikleri, emsal işçiler o işyerinde ya da başka işyerlerinde ödenen ücretler, örf ve adetler göz önünde tutularak belirlenir.
Aynı veya eşit değerde bir iş için cinsiyet sebebiyle daha düşük ücret kararlaştırılamaz. İşçinin cinsiyeti sebebiyle özel koruyucu hükümlerin uygulanması, daha düşük bir ücretin uygulanmasını haklı kılmaz.
Asgari Ücret
Asgari Ücret Yönetmeliği’ne göre, asgari ücret, işçilere normal bir çalışma günü karşılığı ödenen ve işçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını günün fiyatları üzerinden asgari düzeyde karşılamaya yetecek ücrettir. İşçinin ücreti, asgari ücretin altında bir miktarda kararlaştırılamaz. Bu hüküm, nispi emredici bir hüküm olduğu için işçinin ücretinin asgari sınırın üzerinde belirlenmesi mümkündür. Asgari ücreti işçiye ödemeyen veya eksik ödeyen işveren hakkında idari para cezası uygulanır.
Sosyal adalet ve hakkaniyet ilkeleri gereğince, İş Kanunu kapsamında olsun veya olmasın, iş sözleşmeleri ile çalışan tüm işçiler asgari ücrete ilişkin hükümlerden faydalanırlar. Görüldüğü üzere, İş Kanunu kapsamında olmayan işçiler de iş sözleşmesi ile çalışmaları koşuluyla asgari ücrete ilişkin hükümlerden faydalanırlar. Fakat, işyerinde kısmi süreli çalışan işçinin yasal asgari ücretin tamamını talep etmesi mümkün değildir. Bu durum, asgari ücretin emredicilik niteliğine aykırılık teşkil etmez. Zira, kısmi süreli çalışan işçinin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri, tam süreli emsal işçiye göre çalıştığı süreye orantılı olarak ödenir.
Anayasa’nın 55. maddesine göre, asgari ücretin tespitinde çalışanların geçim şartları ile ülkenin ekonomik durumu da göz önünde bulundurulur. Asgari ücretin miktarı, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığınca Asgari Ücret Tespit Komisyonu aracılığı ile en geç 2 yılda bir belirlenir. Komisyon kararları kesindir ve Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girer. Komisyon, asgari ücreti bütün işkollarını kapsayacak şekilde belirler. Ücretin, bir günlük olarak belirlenmesi esastır. Aylık, haftalık, saat başına, parça başına veya yapılan iş tutarına göre ücret ödenen durumlarda gerekli ayarlamalar buna göre yapılır. İşverenler tarafından, işçilere sağlanan sosyal yardımlar sebebiyle asgari ücretten herhangi bir indirim yapılamaz.
Ragıp Karakuş, “İş Hukuku Ders Notu”, s. 45-46, www.ragipkarakus.com (19.09.2021).
