Türkiye’de Sosyal Güvenliğin Gelişimi

TBMM Hükümeti Devrinde

114 sayılı Zonguldak Ve Ereğli Havzai Fahmiyesinde Mevcut Kömür Tozlarının Amele Menafii Umumiyesine Olarak Füruhtuna Dair Kanun: Kömür tozlarının açık artırma yoluyla satılarak, parasının işçiler yararına kullanılması öngörülüyordu

• 151 sayılı Ereğli Havzai Fahmiyesinde Maden Amelesinin Hukukuna Müteallik Kanun: İşçilerin ve işverenlerin zorunlu katılmasıyla ihtiyat ve teavün sandıkları kurulmasını ve işverenlerin belli hallerde işçilere zorunlu sağlık yardımı yapmasını öngörüyordu.

Her iki sandık daha sonra Amele Birliği adı altında birleşmiştir.

Cumhuriyet İlanından Sonra

1. 1924 Anayasasından Sonra

1924-1961 özetlemesi oldukça zor derecede çok fakat dar kapsamlı birçok sosyal güvenlik kanunları çıkarılmış ve İşci Sigortaları Kurumu kurulmuştur.

2. 1961 Anayasasından Sonra

1961 Anayasası herkesin sosyal güvenlik hakkına sahip oluğunu ifade etmiştir. Bu dönemde sosyal güvenlik alanında çıkarılan en önemli kanun 506 sayılı Kanun Sosyal Sigortalar Kanunudur.

1971 yılında 1479 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu da bağımsız çalışanların yaşlılık, sakatlık ve ölüm risklerini karşılamak üzere çıkarılmıştır. Daha sonra hastalık riski de Bağ-Kur kapsamına alınmıştır. 1977 de Muhtarlar da Bağ-Kura dahil edilmiştir. 1978 yılında yurt dışında çalışan Türk vatandaşlarının yurt dışında geçen çalışma sürelerinin sosyal güvenlik haklarından yararlanabilmeleri açısından değerlendirebilmelerine olanak tanımıştır. En önemli kanunlardan birisi de 1976 yılında 65 yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanundur.

3. 1982 Anayasasından Sonra

1982 Anayasası 60. Maddesi “Herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Devlet bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar” 61. Madde sosyal güvenlik bakımından özel olarak korunması gerekenleri saymış, 62 Maddesinde ise devlete, yabancı ülkelerde çalışan Türk Vatandaşlarının sosyal güvenliklerinin sağlanması konusunda ödevler yüklenmiştir.

• 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu, sosyal hizmetlerin yürütülmesini ve muhtaç çocuk, yaşlı ve sakatların korunması işini SHÇEK na vermiştir.
• 2829 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumlarına Tabi Olarak Geçen Hizmetlerin Birleştirilmesi
• 2925 sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanunu
• 2926 sayılı Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu
• Bağ-Kurdan sağlanan sigorta yardımlarının içine “sağlık sigortasını” da dâhil etmiş bulunmaktadır.
• 3294 sayılı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanunu ile fakrü zaruret içinde yaşayan, muhtaç durumda bulunanlara yardım yapılmasını amaçlamaktadır.
• 4747 sayılı Kanun ile İşsizlik Sigortası kabul edilmiştir.
• İşsizlik sigortasının yürürlüğe girmesinden sonra 2000 yılında 617 sayılı KHK ile bu sigorta kolunu uygulamak ve Türkiye’de istihdamın korunması geliştirilmesi için Türkiye İş Kurumu kurulmuştur.
• 5502 sayılı kanunla Sosyal Güvenlik Kurumu kuruldu ve eski ü büyük sosyal güvenlik kurumunu ve bunlara bağlı sigortalıları SGK bünyesine almıştır.
• 10.2008 tarihinde 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu çıkarılmıştır
• 2011 yılında SHÇEK Kanunu değiştirildi ve Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına bağlandı
• 2013 yılında 5510 sayılı Kanunda yapılan değişiklik ile genel sağlık sigortasının kapsamı genişletilmiş, yersiz yapılan ödemelerin iadesi ile ilgili prim borçlarının ödenmesine ilişkin bazı kolaylıklar getirilmiştir.
• Bu arada zaman zaman çıkarılan Torba Kanunlara eklenen maddelerle işverenlerin sigorta prim borçları gecikme cezası, idari para cezası ve vergi borçları yeniden yapılandırılmaktadır.
• 6552 sayılı Torba Kanunla Soma’da yaşana maden faciası etkilenerek 4857 sayılı İş Kanunu ve 5510 yılı Kanunda maden işçilerinin çalışma sosyal güvenlik haklarına ilişkin bazı iyileştirmeler yapılmıştır.
• 2015 yılında 6645 ve 6645 sayılı Kanun ile sosyal güvenlik mevzuatında bazı değişiklikler yapılmıştır.
• 2016 yılında 6063 sayılı Torba Kanunla işsizlik sigortası ve 5510 sayılı Kanunda bazı değişiklikler yapılarak genel sağlık sigortasının kapsamı genişletilmiş doğum ve evlat edinme sonrası kısmı süreli çalışan kadına yarım çalışma ödeneği alma olanağı getirilmiştir.