Tahkim Yargılama Usulü
A. Hakemlerin Seçimi
Taraflar hakem veya hakemleri seçim usulünde serbesttirler. Aksi kararlaştırılmadıkça şu hususlara uyulmalıdır.
- Ancak gerçek kişiler hakem olabilirler.
- Tek hakem seçilecekse ve taraflar hakem konusundan anlaşamazlarsa, birinin talebi üzerine hakem mahkeme tarafından seçilir.
- Üç hakem seçilecekse tarafların her birisi bir hakem seçer. Seçilen iki hakem de üçüncü hakemi seçer.
- Eğer taraflardan biri bir ay içinde hakem seçmezse veya seçilen hakemler üçüncü hakemi bir ay içinde belirlemezse, bir tarafın talebi ile bunu mahkeme yapar.
- Seçilen üçüncü hakem başka olarak görev yapar.
- Üçten fazla hakem seçilecekse üçüncü hakemin seçildiği yöntem ile seçilir.
- Birden fazla hakem seçilecekse sayı tek olmalıdır. Herhangi bir sayı kararlaştırılmamışsa üç hakem seçilir.
- Birden fazla hakemin bulunması halinde en az birisi en az beş yıllık tecrübeye sahip hukukçu olmalıdır.
- Hakem seçimi hakkındaki uyuşmazlıklar mahkeme tarafından karar bağlanır ve bu karar karşı da kanun yoluna başvurulamaz.
- Hakemlerin görevlerinden çekilmesini gerektiren sebeplerin varlığı halinde hakemlerin aralarında uyuşmazlık olursa bu konuda mahkemeden karar vermesi istenir ve mahkemenin vereceği karar kesindir.
B. Hakemlerin Çekinmesi veya Reddi
Hâkimler için olan çekinme ve ret sebepleri burada da geçerlidir. Çünkü tarafsız ve bağımsızlıklarınsan şüphe edilecek durumlar temelde aynıdır. Taraflardan birisinin kendisinin atadığı veya atanmasına katıldığı hakemi reddetmesi, yalnızca hakemin atanma tarihinden sonra öğrenilen ret sebeplerine dayanılarak yapılmalıdır.
Taraflar hakemin reddi usulünü serbestçe kararlaştırabilirler. Hakemi reddetmek isteyen taraf bunu ret sebebini öğrendiği tarihten itibaren iki hafta içerisinde yapmalıdır. Reddedile hakem kendiliğin çekilmez veya diğer taraf reddi kabul etmezse hakem kurulunca karar verilir.
Hakem kurulundan bir veya birden fazla hakemin reddini isteyene taraf, ret talebini veya gerekçesini hakem kuruluna bildirir. Ret talebi kabul edilmezse bir ay içerisinde kabul edilmeme kararının kaldırılması için bir ay içerisinde mahkemeye başvurur.
C. Tahkim Yargısında Geçerli Usul İlkesi
Taraflar, tahkime ilişkin emredici hükümlere uymak kaydıyla hakem veya hakem kurulunun uygulayacağı yargılama usulüne ilişkin kuralları, serbestçe kararlaştırılabilir. Taraflar arasında böyle bir sözleşme yoksa hakem veya hakeme kurulu, tahkim yargılamasını tahkime ilişkin Kanun hükümlerini gözeterek uygun bulduğu şekilde yürütür.
Taraflar başka usul kurallarını kararlaştırabilecekleri gibi, bu konuda hakemlere tamamen serbesti de tanıyabilir. Tamamen serbestide tanısalar yine uymak zorunda oldukları kuralar vardır. Bunlar, tarafların eşitliği ve hukuki dinlenilme hakkıdır.
Hakemlerin tarafsız olması için hakemlerin reddi düzenlenmiştir.
Hukuki dinlenilme hakkı kapsamında ileri sürülen iddia ve savunmalar hakkında öncelikle bilgi verilmeli, usulüne uygun tebligat yapılmalıdır. Ancak tahkim usulünde, taraflar tebligatın şeklini diledikleri gibi kararlaştırabilirler.
Duruşmaların aleniyeti ilkesi tahkim usulünde geçerli değildir. Taraflar aleniyet hakkında karar vermemişlerse aleniyet hakkında hakemler karar verecektir. Duruşmaların aleni olmaması bir ihlal sayılmaz.
Tasarruf ilkesi, tahkimde de geçerlidir. Bu nedenle kendiliğinden dava açılamaz.
Tahkimde, kendiliğinden araştırma ilkesi ile taraflarca getirilme ilkesinden hangisinin geçerli olacağı taraflara bağlıdır. Taraflar açıkça kararlaştırmamışlarsa taraflarca getirilme ilkesi geçerlidir.
Yargılamada yazılılık ve sözlülük ilkesi tarafların seçimine bağlıdır. Yargılamayı tahkimde hakemler belirler.
Davanın tarafları arasında mecburi dava arkadaşlığı varsa, tahkimde davanın da tüm dava arkadaşlarına birlikte açılması gerekmektedir. Ancak bunun için tahkim sözleşmesinin tüm dava arkadaşlarını içermesi gerekir.
İhtiyari dava arkadaşlığında ise, böyle bir zorunluluk yoktur. Tahkim sözleşmesi hangi dava arkadaşları arasında imzalanmış ise uyuşmazlığın çözümü sadece o dava arkadaşları arasında hakemler aracılığıyla çözülür.
Davanın ihbarı ve davaya feri müdahale taraflarca açıkça kararlaştırılmadığı takdirde tahkimde uygulanmaz. Aksi kararlaştırılmamış ise Tebligat Kanunu hükümleri uygulanır.
D. Dava Açılması ve Yargılama
Tahkim yeri, taraflarca ve onların seçtiği bir tahkim kurulunca serbestçe kararlaştırılır. Duruşma ve keşif benzeri gibi işlemler de yapabilir. Taraflardan biri, mahkemeden ihtiyati tedbir veya ihtiyati haciz kararı almışsa iki hafta içinde tahkim davasını açmak zorundadır. Aksi halde ihtiyati haciz ve ihtiyati tedbir kendiliğinden kalkar. Tahkim davası aşağıda belirtilen durumlarda açılmış sayılır.
- Hakemlerin seçimi için mahkemeye veya tarafların sözleşmesine göre hakem seçecek olan kişi, kurum veya kuruluşa başvurulduğu zaman
- Sözleşmeye göre hakemlerin seçimi iki tarafa ait ise davacının hakemini seçip kendi hakemini seçmesini diğer tarafa bildirdiği zaman
- Sözleşmede hakem veya hakem kurulunu oluşturan hakemlerin ad ve soyadları belirtilmiş ise uyuşmazlığın tahkim yoluyla çözülmesi talebinin karşı tarafça alındığı tarihte açılmış sayılır.
Taraflar aksini kararlaştırmadıkça, bir hakemin görev yapacağı davalarda hakemin seçildiği, birden çok hakemin görev yapacağı davalarda ise hakem kurulunun ilk toplantı tarihini düzenlediği tarihten itibaren bir yıl içerisinde esas hakkında karar verir. Tarafların anlaşmasıyla bu süre mahkeme tarafından uzatılabilir. Mahkemenin kararı kesindir.
Taraflar aksini kararlaştırmadıkça, tahkim yargılaması sırasında iddia ve savunmalarını değiştirebilir genişletebilir. İddia ve savunma tahkim sözleşmesinin dışına çıkacak şekilde değiştirilemez genişletilemez.
Davacı, geçerli bir neden göstermeksizin dava dilekçesini süresi içinde vermezse; dava dilekçesi usulüne uygun değilse ve eksiklik hakem veya hakem kurulunca belirlenecek süre içinde giderilmezse, hakem veya hakem kurulu tahkim yargılamasına son verir.
Davalı, cevap dilekçesini vermezse; bu durum davacının iddialarının ikrarı veya davanın kabulü olarak değerlendirilmeyip yargılamaya devam edilir.
Taraflardan biri, geçerli bir neden göstermeksizin duruşmaya katılmaz veya delillerini sunmaktan kaçınırsa; hakem veya hakem kurulu, tahkim yargılamasına devam ederek mevcut delillere göre karar verebilir.
E. Tahkimde Geçici Hukuki Koruma Kararlarının Verilmesi
Taraflardan birisinin talebi üzerine, bir ihtiyati tedbirin alınmasına veya delil tespitine karar verebilir. İhtiyati haciz kararı ise niteliği itibarıyla hakem kurulu tarafından verilecek hukuki koruma yöntemi değildir. İhtiyati haciz ancak mahkemeden istenebilir. İhtiyati tedbir kararı, hakem veya hakem kurulu kararının icra edilebilir hale gelmesine veya davanın hakem kurulu tarafından reddedilmesine kadar devam eder.
Mahkeme tarafında verilen ihtiyati tedbir kararı hakem veya hakem kurulu tarafından değiştirilebilir veya ortadan kaldırılabilir.
