SATICININ BORÇLARI
A.SATICININ ASLİ BORÇLARI
TBK m. 207/1 e göre , satıcının iki asli borcu vardır.Bunlardan biri satılanın zilyetliğini devir, diğeri mülkiyeti geçirme borcudur.
- Satılanın zilyetliğini geçirme borcu
i)Zilyetliğin geçirilmesi kavramı
Kanuna göre satıcı satılanın mülkiyetini geçirmek amacıyla , zilyetliğini alıcıya devretmekle yükümlüdür.
Bir maddi şeyin zilyetliğinin devrine ilişkin alacak satışında , satıcının borcu şeyin zilyetliğinin devri değil, hakkı sağlamaktır, alıcı hakkı elde edemezse , satıcı hale göre , alacağın devri garanti yükümlülüğünü ve bundan sorumluluğu düzenleyen kanun gereğince sorumlu olur.
ii)İfa yeri:
İfa yeri , parça satışında akdin kurulduğu anda satılan şeyin bulunduğu yer ; çeşit satışında ise , akdin kurulduğu andaki satıcının ikametgahıdır.Taraflar satıcının zilyetliğini geçirme borcunu götürülecek bir borç olarak kararlaştırabilirler.Mesafe satışlarının söz konusu olduğu böyle bir durumda , satıcı zilyetliği geçirme borcunu alıcının ikametgahında veya kararlaştırılan başka bir yerde ifa etmek zorundadır.Satıcının zilyetliğini geçirme borcunu bir gönderme borcu olarak kararlaştırılması halinde ise ifa yeri gönderme yeri, yani satılanın tarafsız taşıyıcıya teslim edildiği yerdir.Para borçlarında alacaklının ödeme zamanındaki yerleşim yeri ifa yeri olarak belirlenmiştir.
iii)Devir masrafları:
TBK m. 211’e göre , aksine adet veya sözleşme mevcut değilse ölçmek ve tartmak gibi teslim masrafları satıcıya aittir.Aranacak borçlarda , satılan malın korunması için gerekli paketleme masrafları satıcıya aittir.Gönderilecek ve götürülecek borçlarda , taşımaya elverişli paketlemenin masraflarına satıcı katlanacaktır.Buna karşılık , satılanı devir almak üzere yapılan giderler alıcıya aittir.
iv)Taşıma masrafları
Aksine sözleşme ve adet yoksa , ölçme ve tartma gibi devir giderleri satıcıya , satılanı devralmak üzere yapılan giderler ve satılanın ifa yerinden başka yere taşıması gerektiğinde taşıma giderleri alıcıya aittir.Satıcının satılanı ifa mahallinden başka bir yerde teslimi götürülecek borç olarak üstlenmesi halinde , taşıma masrafları satıcıya aittir.Masrafsız teslim şart edilmişse , satıcı taşıma masraflarını üzerine almış sayılır.3065 sayılı KDVK ‘a göre katma değer vergisinin mükellefi satıcı olup , alıcı ayrıca satış sırasında ve paranın ödenmesinden önce kabul etmiş olmadıkça ona rücu edilemez ve ondan tahsil edilemez;alıcı bunu kabul etmezse satıcı malı satmayabilir.
- Satılanın mülkiyetini geçirme borcu
Satıcı , satılanın mülkiyetini alıcıya geçirmekle yükümlüdür. Taşınır mülkiyetinin alıcıya geçebilmesi için satılanın zilyetliğinin bu amaçla alıcıya geçirildiği konusunda tarafların anlaşmaları yani bir ayni akit gerekir. Alacak satışında hakkın geçirilmesi temlikle gerçekleşir. Hak mertebesine ulaşmamış fiili faydaların satışında ise devir işlemi , bunların alıcının tasarrufuna arz edilmesi veya alıcıya ait olmaları için gerekenlerin yapılmasıyla gerçekleşir.
B.DİĞER BORÇLAR
İ)Yan yükümler
Yan yükümler , satıcıya teslim ve mülkiyeti geçirme borcunu tam olarak ifa edebilmesi ve alıcının edimden yararlanabilmesi için gerekli her şeyi yapma borcu yükler. Bu yükümler sözleşmeden , kanundan veya dürüstlük kuralından doğarlar.
ii)Koruma yükümleri
Bu yükümler gereğince satıcı alıcının edim menfaati dışında kalan depolama ve korumaya ilişkin diğer masrafları karşılama gibi her türlü şahıs ve malvarlıklarını zarardan uzak tutmak zorundadır. Koruma yükümleri esas itibariyle dürüstlük kuralından kaynaklanmaktadır.
C.SATICININ BORÇLARINI İFA ETMEMESİ VEYA KÖTÜ İFA ETMESİ
İ)Genel hükümler
Satıcının borçlarını ifa etmemesi veya kötü ifa etmesi halinde , alıcı , özel hükümlerin münhasır uygulanması söz konusu olmadıkça Borçlar Kanununun genel hükümlerine dayanarak aynen ifa ve tazminat davası açabilir.
ii)Özel hükümler
Satış akdinde satıcının borçlarını ifa etmemesi veya kötü ifa etmesinin sonuçları Borçlar Kanununun özel hükümlerinde bazı hususlarda ayrıca düzenlenmiş bulunmaktadır. Bunlar satıcının temerrüdü ; zapta karşı tekeffül ve ayıba ve ayıba karşı tekeffül konusundaki hükümlerdir.
