1. Anasayfa
  2. 1.Sınıf

Roma Hukukunda Haksız Fiiller (Delictum)

Roma Hukukunda Haksız Fiiller (Delictum)

Roma Hukukunda Haksız Fiiller (Delictum)

Bir kimsenin menfaatlerinin hukuka aykırı olarak ihlal edilmesi “haksız fiil”dir. Haksız fiil, şahsa veya mala karşı olabilir. Haksız fiilden doğan borç zarar gören ile fail arasında bir para cezasının ödenmesini zorunlu kılan bir bağdır. Haksız fiilin 4 unsuru vardır. Bunlar:

a- Hukuka Aykırı Fiil Olmalı:

Hukuk tarafından korunmayan yada açıkça haksız olduğu belirtilen fiiller hukuka aykırıdır. Bir hukuk kuralını ihlal eden fiil kanuna aykırı ve haksızdır.

b- Failin Kusuru Olmalı:

Failin kusuru hafif de olabilir. Ancak kişiyi kusurlu sayamıyorsak veya hiçbir şekilde kusurlu sayma imkanımız yoksa haksız fiilin varlığından söz edilemez. Fiili işleyenin o olaydan doğacak sonuçların farkında olması gerekir. Roma’da 7 yaşından küçüklerin ve akıl hastalarının temyiz kudreti olmadığı için haksız fiil sorumluluğu yoktur.

c- Haksız Fiille Meydana Gelen Sonuç Arasında Uygun İlliyet Bağı Olmalı:

Meydana gelen zararın yapılan fiilden doğmuş olması gerekir.

d- Haksız Fiil Sonucu Bir Zarar Meydana Gelmeli:

Bu zarar maddi yada manevi zarar olabilir. Ortada zarar yoksa haksız fiil ve tazminatta yoktur.

Ius Civile’nin Tanıdığı Haksız Fiiller:

1- Furtum (Hırsızlık):

Furtum, bir malın kazanç elde etmek arzusu ile malikinin rızası olmadan alınmasıdır. Iustinianus hukukunda furtum üçe ayrılmaktadır: Furtum rei (malın hırsızlığı), malın çalınmasıdır. furtum usus (kullanma hırsızlığı), kiracının, ariyet veya vedia alanın malı söz konusu amacın dışında kullanılmasıdır, furtum possessionis (zilyetlik hırsızlığı), malikin kendi malını zilyetlik hakkı olan kimseden, mesela pignus akdiyle rehin alandan, almasıdır.

Hırsızlıktan doğan davalar actio furti, conductio furtiva ve rei vindicatio’dur. Actio furti, hırsızlıktan doğan ceza davasıdır. Bu davayı malik ile malın çalınmamasında menfaati olan kimseler açabilirdi. Mesela custodia sorumluluğu olduğu için mal elinden çıkarsa tazminat ödeyecek olan ariyet alanda bu davayı açabilmekteydi. Bu dava kaç hırsız varsa hepsine karşı açılırdı. Bu davada hırsız suçüstü yakalanmışsa malın değerinin 4 katı, sonradan yakalanmışsa 2 katı talep edilirdi. Bu dava hırsıza karşı açılır ancak onun mirasçılarına karşı açılamazdı.

Conductio furtiva, tazminat davasıdır. Malik açabilir ve hırsızlıktan doğan zararının tazminini isterdi. Bu dava hırsızın mirasçılarına karşı da açılabilirdi.

Rei vindicatio, istihkak davasıdır. Malik tarafından hırsız veya malını haksız olarak elinde bulunduran kimseye karşı açılırdı ve malın zilyetliğinin iadesi istenirdi.

2- Gasp (Rapina):

Malın maddi veya manevi cebirle yani zor kullanılarak alınmasıdır.

3- Başkasının Malına Verilen Zararlar:

Başkasının malına verilen zararların yaptırımı lex aquilia ile sağlanırdı. Bu kanuna göre, bir kimsenin kölesini veya 4 ayaklı hayvanını haksız olarak öldüren kimse o malın son 1 yıldaki en yüksek değerini, bunları yaralayan ise son 1 aydaki en yüksek değerini öderdi. Bu kanun daha sonra genişlemiş ve tüm mallara uygulanmaya başlamıştır. Ayrıca mala doğrudan zarar verenin dışında dolaylı zarar verme halinde de sorumluluğun doğacağı kabul edilmiştir.

4- Maddi ve Manevi Kişiliğe Tecavüz:

Şahsın kendisine ve kişiliğine zarar verme suçudur. Bunun içine kişinin yaralanması, sakatlanması ve hakarete maruz kalması gibi fiiller girmekteydi. Bu suçun davasından mahkumiyet şerefsizlik (infamia) ile neticelenirdi. Haksız fiilden itibaren 1 yıl içinde bu dava açılmalıydı. Bu dava mağdurun mirasçıları tarafından açılamamaktadır. Bunun nedeni şahsa bağlı bir dava olmasıdır.

Haksız Fiil Benzerleri:

Bunlar failin kastı veya kusuru olmadığından haksız fiil sayılamayan davranışlardır. Bunların oluşması için zararın varlığı yeterlidir ve bunlarda kusursuz sorumluluk ilkesi uygulama olanağı bulur. Haksız fiil benzerlerinden doğan davalar ceza davalarıdır. Bu yüzden davalının mirasçılarına karşı açılamaz. Bu davaların 1 yıl içinde açılması gerekir. Örnek olarak, gemici, hancı veya ahırcıların çalıştırdığı hizmetliler tarafından yapılan hırsızlık ile verdikleri zararlardan sorumlu tutulmaları verilebilir.

Bu Yazıya Tepkiniz Ne Oldu?
  • 2
    be_endim
    Beğendim
  • 0
    alk_l_yorum
    Alkışlıyorum
  • 0
    e_lendim
    Eğlendim
  • 0
    d_nceliyim
    Düşünceliyim
  • 0
    _rendim
    İğrendim
  • 0
    _z_ld_m
    Üzüldüm
  • 0
    _ok_k_zd_m
    Çok Kızdım

Bültenimize Katılın

Hemen ücretsiz üye olun ve yeni güncellemelerden haberdar olan ilk kişi olun.