Ön Sorun – Bekletici Sorun
A. Ön Sorun
Geniş anlamda ön sorun, bir davanın esastan incelenip karar verilmeden önce çözülmesi gereken sorunlardır. Ön soruna dava içindeki küçük davacıklar da diyebiliriz. Dava içerisindeki davacıkları asıl davanın görüldüğü mahkemede çözülebilecekse bu dar anlamda ön sorundur. Ön sorun hakkındaki talep duruşma sırasında sözlü olarak yapılabileceği gibi dilekçe ile de ileri sürülebilir. Mahkeme önce ön sorunun incelenip incelenemeyeceğine karar verecektir.
Ön sorun hakkındaki karar hâkimin davadan el çekmesi sonucunu doğuruyorsa bu bir kesin karardır. El çektirmesini gerektirmiyorsa, davaya devam ediliyorsa bu bir ara karardır.
B. Bekletici Sorun
Dava hakkında karar verilebilmesi için çözümlenmesi gereken ön sorunun başka bir mahkeme veya merci tarafından karara bağlanması gerekiyorsa ön sorun bekletici sorun olarak nitelendirilir. Böyle bir durumla karşılaşan hakim o davanın sonuçlanmasına veya idari makamın kararına kadar yargılama bekletilebilir. Burada beklenen sorun bir mahkemede açılmış ve görülmekte olan bir dava ya da idari makamın kararıdır.
Bir davanın incelenmesi ve sonuçlandırılması başka bir davanın ya da idari makamın çözümüne bağlı ise mahkeme ilgili tarafa görevli mahkeme veya idari makama başvurması için uygun süre verir. Bu süre içerisinde mahkemeye ya da idari makama başvurulmadığı taktirde bu hakkı kullanmaktan vazgeçmiş sayılır. Bekletici sorun davanın uzamasına da yol açabilmektedir.
Bekletici sorun yapıp yapmamak mahkemenin taktirindedir. Ancak bazı durumlarda bekletici sorun yapmak zorunludur. Bunlar;
– Anayasaya aykırılık iddiaları hakkında Anayasa Mahkemesi kararı
– Yargı yolu uyuşmazlıkları hakkındaki Uyuşmazlık Mahkemesi kararları
– İtirazın kesin kaldırılmasında
– Murisin borcundan dolayı takip edilen mirasçıların terekenin borca batık olduğu yönündeki açtığı davadaki hukuk mahkemesi kararı
Zorunlu bekletici sorun dışında, başka bir mahkemede açılan davanın görülmekte olan davayla bağlantısının bulunması halinde o mahkemenin kararı bekletici sorun yapılabilir. Diğer mahkemenin bu konudaki kararına kadar dava ertelenir. Ancak bu karar bir ara karar niteliğinde olduğundan mahkeme bekletici sorun yapma kararından her an dönebilir.
Bekletici sorun sayılabilmesi için davalar arasında bağlantı bulunması ve birisi hakkında verilecek kararın diğerini etkilemesidir. Birbiriyle ilişkili davaların birleştirilmesi gerekir eğer birleştirilemiyorsa, birisi hakkında verilecek kararın diğerini etkileyecek olması şartıyla bekletici sorun yapılması gerekir. Görülmekte olan davanın çözümüne bağlı davanın önce veya sonra açılması hatta taraflarının da aynı olması gerekmez. Yargıtay’a göre bekletici sorun yapmanın koşulları varsa hakim bekletici soruna karar vermek zorundadır.
