Muhasebe İşlemlerinde Raporlama
Kaydedilen bilgilerin temel ve ek finansal tablolara aktarılarak finansal raporların oluşturulduğu aşamadır. Temel finansal tablolardan türetilmiş olan diğer tablolar da, ek finansal tablolar adını almaktadır. Ek finansal tablolar; fon akım tablosu, nakit akım tablosu, net işletme sermayesindeki değişim tablosu, kâr dağıtım tablosu ve öz kaynaklar değişim tablosudur.
Finansal tabloların amacı; Uluslararası ve Türkiye Muhasebe Standartlarında şöyle belirtilmiştir: “Finansal tablolar işletmelerin finansal durumunu ve işlemlerini yansıtır. Genel amaçlı finansal tabloların amacı, işletmenin finansal durumunu, faaliyet sonuçları ve nakit akışı hakkında bilgi vererek, bu bilgileri tüm finansal tablo kullanıcılarına sunmaktır. Finansal tablolar ayrıca yönetimin, emrine verilen kaynakları nasıl ve ne etkinlikte kullandığını gösterir. Bu amaca ulaşmak için finansal tablolar, işletmeye ilişkin varlıklar, yabancı kaynaklar, öz kaynaklar, gelir ve kârlar ile gider ve zararlar, nakit akışları ile ilgili bilgileri sağlar. Bu bilgiler, finansal tablo dipnotlarıyla birlikte kullanıcılarına işletmenin gelecekteki nakit akışları ile nakit ve nakde eşdeğer varlıkların oluşmasıyla ilgili tahminlerin gerçekleşme ve zamanlamasına ilişkin hususları açıklar”.
Maliye ve Gümrük Bakanlığı 26.12.1992 tarih ve 21447 sayılı resmi gazetede yayınlanan 1.sıra numaralı “Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği”nde, finansal tabloların amaçları üç başlıkta toplanmıştır:
- Yatırımcılar, kredi verenler ve diğer ilgililer için karar almada yararlı bilgiler sağlamak,
- Gelecekteki nakit akımlarını değerlendirmede yararlı bilgiler sağlamak,
- Varlıklar, kaynaklar ve bunlardaki değişiklikler ile işletme faaliyet sonuçları hakkında bilgi sağlamak.
Muhasebenin raporlama fonksiyonunu yerine getiren finansal tablolar, işletme içi grupların olduğu kadar, işletme dışındaki grupların da ihtiyaçlarını karşılamaktadır. İşletme içindeki grupları oluşturanlar; yöneticiler, çalışanlar ve ortaklardır. İşletme dışındaki gruplar ise; yatırımcılar, devlet, kredi kurumları, alıcılar, satıcılar ve kamuoyunun (halk) oluşturduğu üçüncü kişilerdir.
Finansal tablolar yöneticilere, hem geçmişe yönelik durumla ilgili hem de geleceğe yönelik alınabilecek tedbirlerle ilgili fikir vermektedir. Çalışanlar ve ortaklar da, finansal tablolardaki bilgilerle şirketlerinin mâli durumu hakkında fikir sahibi olmaktadır. Bu noktada çalışanların beklentisi, iyi bir mâli duruma sahip şirketlerde ücret artışı ve kıdem tazminatının ödenebilirliğidir. Benzer şekilde ortaklar da, kâr payı ve yapılabilecek yeni yatırımlar konularında beklenti sahibi olabilirler.
Yatırımcılar açısından konuya bakıldığında ise, finansal tablolar yatırımcılar için çok önemli mâli bilgi kaynağını oluşturmaktadır. Bu mâli bilgiler yatırımlara yön verecek, yatırım yapılacak alanlar seçilebilecek ve mevcut tasarruflar etkin olarak değerlendirilebilecektir.
Devlet açısından finansal tabloların önemi, verginin alınması ve denetlenmesi açısındandır. Ayrıca, genel ekonomi politikasının saptanmasında kullanılacak istatistiksel bilgiler de finansal tablolar aracılığıyla elde edilmektedir. İşletmelerin tekelci eğilimlerini kontrol etmede ve yatırımcıları aldatabilecek davranışları önlemede de finansal tablolar önem arz etmektedir.
Kredi kurumlarının finansal tabloları kullanmadaki amacı ise, vermiş oldukları kredilerin geri ödenebilirliğinin belirlenmesi ile ilgilidir.
Alıcılar ve satıcılar da, sağlam bir mâli yapıya sahip olan şirketlerle ticaret yapmak isteyeceklerinden, finansal tablolardaki bilgiler onlar için de önemli bir kriteri oluşturmaktadır. Satıcılar ve tedarikçiler, kendilerine sattıkları malın bedelini geri ödeyebilecek şirketlere mal satacak; alıcılar da, mâli yapısı güçlü olan şirketlerden mal alışı yapacaklardır.
Mâli yapısı güçlü olan şirketlerin kamuoyunun gözündeki değeri, imajı ve güvenilirliği de; tüketicilerin satın alma davranışlarını yerine getirirken tercihlerini bu tür şirketler yönünde yapmalarını sağlayacaktır.
İşletmeyle doğrudan veya dolaylı olarak ilgi olan tüm bu kişi ve kuruluşların kullandığı finansal tabloların sahip olması gereken genel nitelikler vardır:
- Mevcut ve muhtemel yatırımcılara, kredi verenlere ve diğer kullanıcılara; yatırım, kredi ve benzeri kararların verilmesinde yararlı bilgiler sağlamalıdır,
- Yatırımcılara, kredi verenlere, diğer kullanıcılara ve ilgili işletmeye; muhtemel net nakit akımlarının miktarını, zaman ve belirsizliğini değerlendirmede yardımcı olacak bilgileri sağlamalıdır,
- İşletmenin ekonomik varlıkları, bu varlıklar üzerindeki talepleri ve her ikisini de değiştiren işlemler, olaylar ve koşullar hakkında bilgi vermelidir,
- Kâr ve kâr unsurlarının ölçülebilmesi ile ilgili bilgileri sağlayarak, finansal başarı derecesi hakkında bilgi vermelidir,
- İşletmenin nakdi nasıl kazanıp harcadığı, borç para alıp borçlarını nasıl ödediği, nakit kâr payı ve diğer varlıkları ortaklara nasıl dağıttığı hakkında bilgi sağlamalıdır,
- İşletme sahibi ve ortakları tarafından, işletme yöneticilerine emanet edilen işletme varlıklarının kullanımı konusundaki sorumluluğun nasıl yerine getirildiği hakkında bilgi sağlamalıdır,
- İşletme sahiplerinin çıkarlarıyla ilgili kararlar vermelerinde, yöneticilere yararlı bilgiler sağlamalıdır.
Finansal tabloların sahip olması gereken genel nitelikleri verebilmesi için, bu tablolardan sunulan bilgilerin de çeşitli kalitatif özellikleri içermesi gereklidir. Bu özellikler; anlaşılabilirlik, ihtiyaca uygun olma, güvenilirlik ve karşılaştırılabilirliktir. Bu özelliklerin içeriği de şu şekilde açıklanabilir:
Finansal tablolarda sunulan bilgilerin, anlaşılabilir olması halinde kullanıcıya faydalı olması mümkündür. Anlaşılabilir bilgi, bilgilerin anlamlı olmasına olanak sağlar. Finansal tablolarda yer alan bilgiler, bu bilgileri kullanacak olanların ihtiyacına uygun olursa, kullanıcıların kararlarında etkin bir unsur oluşturabilirler. Bu bilgiler, aynı zamanda geri besleme değeri ve tahmin değeri ile zamanında sunulma özelliklerine de sahip olmalıdır.
Güvenilirlik; bir bilginin, olayı temsilde doğruluk, kanıtlanabilirlik ve tarafsızlık özelliklerini taşımasıyla ilgilidir. Temsilde doğruluk, işletmede ortaya çıkan işlem ve olayların gerçek durumu gösterecek şekilde sunumunu ifade eder. Kanıtlanabilirlik, birbirinden bağımsız finans al tablo kullanıcılarının, tablolar üzerinde yaptıkları incelemelerde aynı sonuçlara ulaşabilmeleriyle ilgilidir. Tarafsızlık ise, belli bazı kullanıcıların isteklerine uygun olarak hazırlanmamış bilgileri içeren finansal tablolar için geçerli bir özelliktir.
Karşılaştırılabilirlik özelliği; finansal tablolardaki bilgilerin kullanıcılara yararlı olabilmesi için gerekli olan ve muhasebe politikalarının birbirini izleyen dönemlerde değiştirilmeden uygulanmış olmasına bağlı olan bir özelliktir.
