Kuvvetler Ayrılığı Sistemleri
Parlamenterizm, Britanya’dan günümüze kalmıştır. 1688 Şanlı(Büyük) devrim.
“Bir parlamento kadının erkek, erkeği kadın yapmak dışında her şeyi yapar.”
– İngilizlerin ünlü bir sözüdür.
Parlamenter sistem tarihsel süreçle birlikte gelişip oluşmuş ve günümüze kadar gelmiştir. Belli değişikliklerden gelip var olmuştur. Teokrasi ise daha sonradan oluşmuştur. Başkanlık sistemi ise tamamen kurgusal ve insan aklının ürünüdür.
Yarı başkanlık sistemi Fransa’nın kendi tarihinden kaynaklanan bir sorun sonucu ortaya çıkmıştır. Fransa – Cezayir arasındaki çekişmeden(1958 yılı)
1. Parlamenter sistem:
– Yasama ve yürütme hukuken birbirinin aynıdır. Siyasi olarak işbirliği içindedir.
– Hükümet parlamentodan çıkıyor, hükümet parlamentodaki çoğunluğu temsil eden partidir.
– Parlamento ve onun içinden çıkmış bir yürütme vardır.
– Yürütme 2 başlıdır; Cumhurbaşkanı ve Hükümet şeklindedir fakat sorumlu olan hükümettir.
– Yürütmenin başı Cumhurbaşkanıdır.
– Parlamentoya karşı Bakanlar Kurulu sorumludur.
– Klasik parlamenter sistemlerde Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulunu parlamento seçer.
– Türkiye’de 2007’den itibaren Cumhurbaşkanı halk tarafından seçilmeye başlandı.
– Kuvvetler ayrılmıştır. Görevlerin eşitliği ve bağımsızlığı ilkesi geçerlidir.
– Başbakan ve bakanlar hem parlamentonun hem de yürütmenin birer parçasıdırlar.
Yumuşak kuvvetler ayrılığını destekleyen özellikleri;
– Uluslararası antlaşmaları hükümet yapar, meclis onaylar.
– Bütçeyi hükümet yapar, meclis onaylar.
– Yasama yürütmeyi denetleyebilir(Gensoru, Meclis araştırması, soruşturma vb.)
Kaynağı İngiltere’dir. 1215 Magna Carta ile 1688 Şanlı Devrim.
2. Başkanlık Sistemi:
– Kuvvetlerin sert ayrılığı
– Yürütme tek başlıdır, başı başkandır.
– Başkan çalışma ekibinin kendi kurar. Bunlara Bakan denmez, USA’da sekreter denir.
– Yürütme üyeleri parlamento içinden seçilemez(Klasik Başkanlık)
– Başkan halk tarafından doğrudan seçilir, halkı temsil eder.
– Başkanın yardımcılarının, sekreterlerinin, parlamentoya karşı sorumlulukları yoktur. Sorumlulukları halka karşıdır.
– Başkan vatana ihanet dolayısıyla görevine son verilebilir.
– Parlamento başkanı görevden alamaz, Başkan’da parlamentoyu feshedemez.
Kuvvetler ayrılığının sert biçimde ayrılmasının bazı istisnaları:
– Atamalar
– Uluslararası antlaşmaların imzalanmasını Başkan yapar, senatonun 2/3’ü ile onaylar.
– Bütçeyi yürütme hazırlar, kongre onaylar.
Başkan hiçbir şekilde yasamaya talimat veremez.
Başkan bir yasanın hazırlanmasının isterse aşağıdaki yolları dener:
– Parlamentoya mesaj verir.
– Basın toplantısı yapar.
– Milletvekilleriyle teker teker görüşüp onları ikna eder.
– Kimin seçildiği, kimin yöneteceği bellidir.
– Yürütmenin eli güçlüdür. Kendi parti politikasını olduğu gibi uygular.
– Yönetimde istikrar sağlanır.
– Başkan halk tarafından seçildiği için demokratik görevinin farkındadır.
– Başkan ile parlamentodaki çoğunluk partisi farklı olabilir.
– Başkanın sadece KHK çıkarma yetkisi vardır, yasa çıkaramaz. Bu durumda parlamentoya her zaman ihtiyaç duyar.
– Amerika’daki partiler gevşek partilerdir. Diğer partinin faaliyetlerini de destekleyebilirler.
– Check and Balance = Denge ve Kontrol: Her bir kuvvet diğerini dengeler.
3. Yarı Başkanlık Sistemi:
– İkisinin karışımıdır.
– Başbakan ve hükümet korunmuştur.
– Başbakan parlamentoya karşı sorumludur.
– Kuvvetler ayrılmıştır ama yürütme daha güçlü konumdadır.