Islah
Tarafların, davada iddia ve savunmanın değiştirilmesi yasağı sebebiyle yapamadıkları işlemleri yaparak, verdikleri dilekçeleri tamamen veya kısmen düzeltilmesine ıslah denir. Davada talep konusunun (müddeabihin) ıslah yoluyla artırılması da mümkündür. Örneğin davacı bir malın teslimini isterken, davasını ıslah ederek malın bedelini isteyebilir. Usul işlemleri ıslah edilebilir yapılamaz. Maddi hukuka ilişkin ıslah işlem, Islah ile davacı talep sonucunu ve talep sonucunu haklı çıkaracak vakıaları değiştirebilir veya genişletebilir. Davalı da unuttuğu zaman aşımı def’ini ıslah ile ileri sürebilir. Davada tarafların sadece bir defa ıslah yapma hakkı vardır.
Islahın yapılabilmesi tarafların ve mahkemenin kabulüne bağlı değildir. Açık yazı ve hesap hataları için ıslaha gerek yoktur.
Belirsiz alacak davasında davanın alacak miktarının tam ve kesin olarak belirlenebilir hale geldiğinde davacı, ıslaha gerek olmaksızın davanın başında belirtilmiş olduğu talebini artırabilir.
Kısmi davanın açılabileceği hallerde kalan kısım için ıslah yoluyla talep artırılabilir.
Islahın Yapılış Biçimi
Islah tahkikatın sona ermesine kadar davanın tamamen veya kısmen ıslahı mümkündür. İstinaf aşamasında ıslah yapılamaz. İçtihadı Birleştirme Kararına göre; esasa ilişkin bozmadan sonra davanın yeniden görülmesi sırasında ıslah mümkün değildir. Ancak usule ilişkin bozma kararından sonra davanın yeniden görülmesi halinde ise ıslah mümkündür.
Davanın tamamen ıslahı, dava dilekçesinden itibaren ıslahıdır. Talep sonucu ve dava sebebinin değiştirilmesi söz konusudur. Sadece davacı tarafından başvurulur. Davacı, yeni bir dava dilekçe vererek o ana kadar yapılmış bütün usul işlemlerinin yapılmamış sayılmasını sağlar. Davanın tamamen ıslahında davanın esaslı unsurlarından biri değiştirilir. Örneğin, tescil yerine ödenen paranın geri alınmasına karar verilmesinin istenmesi. Tamamen ıslah edilen dava eski davanın devamıdır. Yeniden başvurma harcı alınmaz. Tamamen ıslah edilmiş davanın açıldığının kabul edildiği tarih konusunda da ilk davanın açıldığı tarihin kabul edilmesi konusunda tartışma vardır.
Kısmi ıslah ise dava dilekçesinden sonraki herhangi bir usul işleminin ıslah edilmesidir. Hem davalı hem de davacı tarafından başvurulabilir. Kısmen ıslah talebinden sonra bir hafta içinde ıslah edilen usul işlemi yapılmak zorundadır. Bir hafta içinde yapılmazsa hiç ıslah yapılamamış gibi davaya devam edilir. Davacı eski davasını aynen muhafaza etmekle birlikte yargılamaya yeni vakıa ve talep eklenmesidir. Örneğin ıslah yoluyla sonradan objektif dava yığılması veya terditli dava açılması mümkündür.
Davacının davayı kısmen ıslahında; Artırılan kısım için yeniden harç ödenir. Artırılan kısım için zamanaşımı artırıldığı anda kesilir, faiz o anda işlemeye başlar.
Davalının davayı kısmen ıslahında; Savunmasını genişletebilir ya da tamamen değiştirebilir.
Cevap dilekçesi verilmemiş ise ıslahla cevap dilekçesi verilebilir mi?
** Sırf cevap dilekçesi verilmedi diye bir kişinin elinden ıslah hakkının elinden alınması doğru değildir.
Dava tahkikat aşaması bitmeden davacının davadan feragat etmesi veya davalının dava konusunu kabul etmişse artık ıslah yapılamaz.
Karar kanun yoluna gitmiş ve kanun yolundan geri dönmüşse mahkeme tahkikat aşamasına tekrar başlandığı kabul edilir. Yargıtay içtihadı birleştirme kararında kanun yolundan dönen yargılama ister usulden ister esastan bozma olsun ıslah yapılmayacağını kabul eder. Doktrin ise ıslahın yapılabileceğini kabul eder. Bölge adliye mahkemesinde istinaf incelemesinde ıslah yapılamaz.
Islah tutanağa geçirilmek suretiyle sözlü veyahut yazılı bir dilekçe ile yapılır. Islah ile yapılan işlemi duruşmada hazır bulunmayan tarafa tebliği yapılır.
İlk dava ile ikinci dava ile ulaşılmak istenen sonuç aynı olmalıdır. Yargıtay en azından davalar arasında bir göbek bağının bulunması gerektiğini söyler.
Islah eden taraf, hâkimin taktir edeceği teminatı bir hafta içerisinde mahkeme veznesine yatırmak zorundadır.
Kötü niyetli olarak, ıslaha başvurulduğu takdirde ıslah yapılamamış gibi karar verilir ve kötü niyetli olarak ıslaha başvuran tarafa disiplin para cezası verilir.
Islahın Etkisi
Islahın yapılmasıyla birlikte davaya bu yeni haliyle devam edilir. Islahla dava yeniden açılmış sayılmaz. Dava açıldığı andan itibaren etkisini sürdürür. Sadece davaya ıslahtan sonraki haliyle devam edilecektir.
Islahın etkisi sadece usul işlemleri içindir. Maddi hukuk işlemlerini etkilemez. Örneğin ıslah yoluyla feragat ve kabul geçersiz kılınamaz.
Islah yapıldığı tarihten itibaren ıslahın kapsamında kalan tüm usule ilişkin işlemler yapılmamış yapılır. Tamamen ıslahta dava dilekçesinden itibaren bütün usul işlemleri; kısmen ıslahta ise kısmen ıslah edilen işlemlerin konusu ve daha önce yapılmış işlemler yapılmamış sayılır.
Tamamen ıslahta davaya yeni dava dilekçesi ile devam edilir.
Yargıtay’a göre ıslahla artırılan kısım için karşı taraf temerrüde düşülmemişse, ıslah tarihinden itibaren faiz yürütülebileceğini kabul etmektedir. Bu kararları istikrarlı değildir.
Islah ile Yapılamayacak İşlemler
Islah ile ikinci tanık listesi verilemez.
Islah suretiyle cevap dilekçesi verebilse de süresi geçmiş olan ilk itirazlarını ileri süremez. Çünkü ilk itirazlar ancak cevap süresi içinde ve cevap dilekçesinde ileri sürülmek zorundadır. Bu süre hak düşürücü süredir.
İkrar, tanık ifadeleri, bilirkişi rapor ve beyanları, keşif ve isticvap tutanakları, yerine getirilmiş olan veya henüz yerine getirilmemiş olmakla birlikte, karşı tarafın yerine getireceğini ıslahtan önce bildirilmiş olması yeminin teklifi, reddi veya iadesi ıslah ile geçersiz kılınamaz.
Islah Yoluna Başvurulmasına Gerek Olmayan Haller
- İddianın genişletilmesi veya savunmanın genişletilmesi ve değiştirilmesi yasağı
- Yasağın başlama anından itibaren ortaya çıkacak vakıalara karşı yapılacak savunmalar
- Bir tarafın savunmasına zımnen dahil olan hususların ileri sürülmesi bu yasağı ihlal etmez.
- Dilekçelerde yapılan maddi hatalar.
