İş Sözleşmesinin İçeriğine İlişkin Sınırlar
-
Kesin Hükümsüzlük:
Kanunun mutlak emredici hükümlerine, ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına aykırı veya konusu imkansız olan iş sözleşmeleri kesin olarak hükümsüzdür. Kanunun nispi emredici hükümlerine aykırı iş sözleşmeleri ise işçi lehine olmak kaydıyla geçerlidir. Sözleşmenin içerdiği hükümlerden bir kısmının hükümsüz olması, diğerlerinin geçerliliğini etkilemez. Ancak, bu hükümler olmaksızın sözleşmenin yapılmayacağı açıkça anlaşılırsa, sözleşmenin tamamı kesin olarak hükümsüz olur.
Geçersizliği sonradan anlaşılan iş sözleşmesi, iş ilişkisi ortadan kaldırılıncaya kadar, geçerli bir iş sözleşmesinin bütün hüküm ve sonuçlarını doğurur. Başka bir ifadeyle, kesin hükümsüz olan iş sözleşmesi geçmişe etkili olarak değil, geleceğe etkili olarak ortadan kalkar.
Toplu iş sözleşmesinde aksi belirtilmedikçe iş sözleşmeleri toplu iş sözleşmesine aykırı olamaz. Aksi takdirde, iş sözleşmelerinin toplu iş sözleşmesine aykırı hükümlerinin yerini toplu iş sözleşmesindeki hükümler alır. Fakat, toplu iş sözleşmesinde iş sözleşmelerine aykırı hükümlerin bulunması hâlinde iş sözleşmesinin işçi yararına olan hükümleri geçerlidir.
Daha önce de belirttiğimiz üzere, Yargıtay, kanunda yazılı şekilde yapılması belirtilen iş sözleşmelerinin yazılı şekilde yapılmaması halinde geçersiz olmayacağını; yazılı şekil şartının geçerlilik şartı değil, ispat şartı olduğu yönünde kararlar vermiştir.
-
İptal Edilebilirlik:
İş sözleşmesini yanılma veya aldatma sebebiyle ya da korkutma sonucunda yapan taraf, yanılma veya aldatmayı öğrendiği ya da korkutmanın etkisinin ortadan kalktığı andan başlayarak 1 yıl içinde sözleşme ile bağlı olmadığını bildirmez veya verdiği şeyi geri istemezse, sözleşmeyi onamış sayılır. Aldatma veya korkutmadan dolayı bağlayıcılığı olmayan bir sözleşmenin onanmış sayılması, tazminat hakkını ortadan kaldırmaz.
Aşırı yararlanma durumunda, zarar gören, bu hakkını, düşüncesizlik veya deneyimsizliğini öğrendiği; zor durumda kalmada ise, bu durumun ortadan kalktığı tarihten başlayarak 1 yıl ve her hal-de sözleşmenin kurulduğu tarihten başlayarak 5 yıl içinde kullanabilir.
Tıpkı kesin hükümsüzlükte olduğu gibi, iptal edilen iş sözleşmesi, iş ilişkisi ortadan kaldırılıncaya kadar, geçerli bir iş sözleşmesinin bütün hüküm ve sonuçlarını doğurur. Başka bir ifadeyle, iptal edilen iş sözleşmesi geçmişe etkili olarak değil, geleceğe etkili olarak ortadan kalkar.
Ragıp Karakuş, “İş Hukuku Ders Notu”, s. 37-38, www.ragipkarakus.com (19.09.2021).
