İnşai Yenilik Doğuran Dava Nedir?

İnşai (Yenilik Doğuran) Dava Nedir?

Bir hukuki durumun kurulması, kaldırılması, bozulması ve değiştirilmesi için (yani yenilik doğuran kullanılması için)  davacının tek taraflı iradesinin yeterli olmadığı veya bu konuda tarafların anlaşmasının mümkün olmadığı, nünün ancak bir mahkeme kararıyla sağlanabildiği durumlarda açılan davaya inşai dava denir. Örneğin eşlerden birinin tek taraflı beyanı ile boşanmak mümkün değildir. Mutlaka bir mahkeme kararı gerekir. Borçlar hukuku alanında cezai şartın indirilmesi, sözleşmenin feshi veya bedelin indirilmesi, kira sözleşmesinin feshi, kira bedelinin indirilmesi inşai hakka dayanan inşai davalardır. Medeni usul hukukunda, yargılamanın iadesi, değişiklik davası inşai davadır. İnşai davalarda davacı dava konusu inşai hakkın sahibi, davalı ise hukuki ilişkiyi yeniden düzenlemesi istenen kişidir. İnşai davalarda hukuki yararın ispatlanmasına gerek yoktur.

İnşai davalar mutlaka inşai bir hakka dayanır. İnşai haklar kural olarak hak sahibinin tek taraflı olarak hakkını kullanmasıyla sonuç doğurur.

Kanun koyucu, değişik sebeplerle özellikle kamu düzeni ve hukuki durumun tereddütsüz açıklığa kavuşturulması düşüncesiyle bazı inşai hakların tek taraflı irade beyanıyla kullanılmasını sakıncalı bulmuş, ancak mahkeme kararıyla gerçekleşmesini istemiştir. İnşai dava maddi hukuktaki durumda da değişiklik meydana getirir.

İnşai hükümler kural olarak geleceğe etkilidirler. Ancak bazı kanunlarda düzenlenen inşai hükümler geçmişe etkilidir. (ex tunc) Örneğin boşanma davaları, tüzel kişiliğin feshi geleceğe etkilidir. Ancak ölüme bağlı tasarrufların iptali, şirket genel kurul kararlarının iptali, nesebin reddi ve babalık davası geçmişe etkilidir.

İnşai davanın reddi kararı tespit hükmü niteliğindedir, kabulü ise inşai bir tesir edecektir.