Hükümet Tasarrufları
İdarenin yargı yoluyla denetiminde yargı yerleri tarafından getirilen bazı kısıntılar olabilir. Bu kısıntılara Kıta Avrupası hukuk sistemlerinde özellikle Fransa ve Türkiye hukuklarında hükümet tasarrufu, Anglo-Amerikan ülkelerinde bunlara devlet tasarrufu ya da siyasi meseleler denmektedir.
Hükümet tasarrufu ile idarenin yaptığı bütün işlemler kast edilmemektedir. Hükümet tasarrufu ile hükümetin ya da hükümet dışındaki idari bir kuruluşun yargı denetimi dışında kalan bazı üst siyasal yönetim etkinlikleri anlatılmak istenir. Bir işlemin hükümet tasarrufu sayılabilmesi için yargı yerinin işleme karşı açılacak davaya hukuk dışı nedenlerle bakmaması gerekir. Hukuk dışı sebeplerle davaya bakmaması hali, siyasi sebep ve düşünceler ya da işlemin mahiyeti icabı bakmaması durumunda söz konusu olur.
Hükümet tasarrufu sadece Türk hukukunda geçerli olan bir kavram değildir. Bu kavram, Fransız idare hukukunda ve idari yargılama hukukunda da karşımıza çıkar; ancak Fransız öğretisinde bu kavrama karşı yapılan eleştiriler, hükümet tasarrufunun alanını zamanla daraltmıştır. Sadece iki işlem bakımından Fransız hukukunda hükümet tasarrufları uygulama yeri bulmaktadır:
- Hükümetin parlamentoyla ilişkilerine ilişkin olan,
- Dış politikayla ilgili bazı işlemler
Bir işlemin hükümet tasarrufu olarak kabul edilebilmesinin uygulamadaki sonucu yargı yerlerinin verdiği kararlarda ortaya çıkar. Yargı yerleri, davanın ön koşullar yönünden ilk inceleme aşamasına reddine karar verir. İdari yargı yerinin davayı hükümet tasarrufunun varlığı halinde siyasi sebep veya düşünceyle ya da işlemin mahiyeti icabı, yani hukuk dışı bir nedenle ilk incelemede reddetmesiyle hükümet tasarrufunun varlığı tespit edilebilir.
Hükümet tasarrufu kavramı, hukuk devleti açısından eleştirilmesi gereken bir kavramdır. Dolayısıyla hükümet tasarrufunun uygulamada idari yargı makamlarının kararları üzerindeki etkisi hukuk devleti ilkesi ile çelişir. Hükümet tasarrufları, Fransız idare hukukunda alanı çokça daralmıştır, kaybolmuş denilebilir.
