İcra-İflas Hukukunda İhtiyati Haciz

- Okuma süresi: 4dk, 24sn

İhtiyati Haciz

İhtiyati haciz, para alacaklarına ilişkin olarak alacaklının devam eden bir takibinin veya ilerde başlatmayı düşündüğü bir takibinin sonucunu güvenceye almak için başvurabileceği bir hukuki koruma tedbiridir.

Sadece bir para alacağı için bu yola başvurulabilir. Bu yola başvurabilmek için alacağın rehinle teminat altına alınmamış olması gerekmektedir. Bu konuda kanunda sadece rehinden bahsedilmiştir, dolayısıyla rehin dışında bir şekilde teminat altına alınmış alacak için bu yola başvurmada engel yoktur. Önce rehin paraya çevrilmesi yoluyla takip yapma zorunluluğunun istisnaları burada da işlerlik kazanır. Aynı zamanda ticari işletme rehni ile güvence altına alınan alacaklarda yine bu yola başvurmada bir engel bulunmaz (TİRK m.14).

Yetkili mahkeme genel hükümlere göre belirlenmektedir. Görevli mahkeme genel mahkemelerdir. Ancak konkordato mühletinin kaldırılması halinde teminat aranmaksızın re’sen İcra Mahkemesi tarafından verilir.

İhtiyati haciz alacaklıya satış isteme yetkisi vermez. Dolayısıyla ihtiyati haciz, kesin hacze dönüşmedikçe mallar satılamaz. Ancak kıymeti süratle düşen veya muhafazası zor yahut masraflı bir mal ise ihtiyati hacizli olsa bile satılabilir.

İhtiyati haciz kararı verilebilmesi için teminat verilmesine karar verilir. Ancak alacaklı Devletse veya adli yardımdan yararlanan bir alacaklı ise yahut alacağı ilama bağlıysa teminat aranmaz. Alacaklının alacağı ilam niteliğinde bir belgeye bağlıysa teminat arayıp aramamak mahkemenin takdirindedir.

Normal hacizlerden farklı olarak ihtiyati haczi ifa eden icra memuru, ihtiyati haciz tutanağı düzenler ve bu tutanağın bir örneğini haciz sırasında hazır bulunmayan alacaklıya ve borçluya 3 gün içinde tebliğ eder. Normal hacizde ise haciz tutanağı değil haciz tutanağını incelemeleri için davet gönderilir (m.103).

İhtiyati haciz alacaklıya bir rüçhan hakkı tanımaz.

Vadesi gelmiş alacaklar(muaccel)

Teminat dışında bir şart aranmaz.

Vadesi gelmemiş alacaklar(müeccel)

Vadesi gelmemiş alacaklarda ihtiyati haciz kararı verilebilmesi için; borçlunun belirli bir yerleşim yerinin olmaması, borçlunun taahhütlerinden kurtulmak maksadıyla mallarını gizlemesi, kaçırması veya kaçırmaya hazırlanması yahut kaçması veya da alacaklının haklarını ihlal eden hileli işlemlerde bulunması şartı aranır. İhtiyati haciz sebeplerini değerlendirirken yaklaşık ispat aranır.

İhtiyati haciz talep edildiği takdirde mahkeme bu talebi basit yargılama usulüne göre inceleyip karara bağlar (HMK 316). Borçlunun yokluğunda karar verilebileceği gibi mahkeme borçluyu dinleyerek de kararını verebilir. Mahkeme inceleme sonunda talebin reddine veya kabulüne karar verir.

Karara itiraz ve kanun yolu

Mahkeme ihtiyati haciz talebinin reddine karar verirse, bu karara karşı doğrudan kanun yoluna gidilebileceği gibi kesin bir hüküm teşkil etmediğinden daha sonra tekrar talep edilebilir.

Mahkeme ihtiyati haciz talebinin kabulüne karar verirse, bu karar ancak borçlu dinlenerek karar verilmiş ise doğrudan kanun yoluna götürülebilir aksi halde doğrudan kanun yoluna gidilemez. Borçlu karar verilirken dinlenmemiş olmak, üçüncü kişi de karardan etkilenmiş olmak şartıyla bu karara itiraz edebilirler.

Borçlu ifa sırasında hazır olduğu durumlarda haczin gerçekleştirildiği, hazır olmadığı durumlarda haciz tutanağının tebliğ edildiği, üçüncü kişinin de haczi öğrendiği tarihten itibaren 7 gün içinde bu karara itiraz edebilirler.

İhtiyati haciz gerçekleştirilmesi halinde borçlu veya üçüncü kişi teminat karşılığında malların kendilerine yed’i emin olarak bırakılmasını talep edebilirler.

İtiraz sebepleri sınırlıdır, borçlu mahkemenin yetkisine, teminata ve sebeplere itiraz edebilirken, üçüncü kişi mahkemenin yetkisi dışındaki diğer sebeplere dayanarak itiraz edebilir.

İtiraz sonunda mahkemece verilmiş kabul veya ret kararları kanun yoluna götürülebilir.

İhtiyati haciz kararının 10 gün içinde ifasının talep edilmesi gerekir, aksi halde ihtiyati haciz kararı kendiliğinden hükümsüz kalır.

İhtiyati Haczin Tamamlama Merasimi

Davadan veya takipten önce ihtiyati haciz kararı alınmışsa;

Haczin tatbikinden, yokluğunda yapılmış ise tutanağın tebliğinden itibaren 7 gün içinde alacaklı dava açmaz veya takip yapmazsa ihtiyati haciz düşer.

Davadan veya takipten sonra ihtiyati haciz kararı alınışsa;

Davadan sonra: Esas hakkında mahkeme kararının tebliğinden İtibaren 1 ay içinde ilamlı takip yapılmazsa ihtiyati haciz düşer.

Takipten sonra: Borçlu Ödeme emrine itiraz etmezse kesinleşir. Borçlu itiraz ederse ve itirazın tebliğinden itibaren alacaklı 7 gün içinde kaldırma veya iptal yoluna gitmezse İhtiyati haciz düşer.

İtirazın iptali ve kaldırılması yoluna gidilirse ve kabul edilirse İhtiyati Haciz kesinleşir. Red edilirse takipte ihtiyati hacizde düşer. Redden sonra alacaklı 7 gün içinde dava açmalıdır.